Haber: Mert Osman Erman
Polonya'nın muhalefetteki Hukuk ve Adalet (PiS) partisinden milletvekilleri, Polonya'nın kamu medyasını politik olmaktan çıkarmaya yönelik yeni koalisyon hükümetinin kararlarına karşı çıkarak devlet televizyon şirketinin merkezine yerleştiler.
TV'de kamu televizyonundaki bağımsızlık, tarafsızlık ve çeşitlilik konusunu içeren bir karar alınırken, yaklaşık 100 PiS milletvekili oy kullanmak yerine Varşova'daki TVP'nin merkezine gitti.
Onlar, "medya çeşitliliğini" savunmak için bir oturma eylemi başlattılar ve PiS lideri Jaroslaw Kaczynski, bina dışında 06:00 yerel saat (05:00 GMT) civarında ayrıldıktan sonra protestoya tüm gece boyunca katıldı.
Protestonun takım halinde 10 PiS milletvekili ile devam edeceğini söyledi. Salı gecesi, 24 saatlik haber servisi TVP Info, sembolik olarak başlık kayışını kırmızıdan siyaha değiştirdi.
Buna karşılık, yeni kültür bakanı Bartlomiej Sienkiewicz, çarşamba günü TVP, Polonya Radyo ve devlet haber ajansı PAP'nin mevcut başkanlarını görevden aldı ve yeni yönetim kurulları atandı.
Eski Avrupa Konseyi başkanı Donald Tusk liderliğindeki yeni pro-AB hükümeti, Ekim ayındaki seçimleri kazanarak bir hafta önce yemin etmişti ve yıllar süren PiS reformlarını bozmaya söz vermişti.
Eski Avrupa Konseyi başkanı, hızla PiS atamalarını hükümet kurumlarından atma sözü vererek hareket etti. Salı günü devlet güvenliği, istihbarat ve yolsuzlukla mücadele ofislerinin başları yeni atanmıştı. Yeni şefleri, iki kadın dahil olmak üzere "çok iyi, sadık ve disiplinli" olarak tanımladı.
Devlet medyası Polonya'da önemli bir araçtır, insanların yaklaşık üçte biri haberlerini sadece buradan alır ve özel yayıncılara erişimleri olmaz. Kanuna göre, herhangi bir partiye ait siyasi çıkarlara hizmet etmemelidir. Uygulamada ise genellikle iktidardaki hükümete partiye bağlıdır.
PiS, 2015 yılında göreve geldikten sonra TVP'nin anlatısını kontrol etme konusunda önceki hükümetlerden çok daha ileri gitti.
Polonya'nın medya yasasını değiştirdi ve onu yönetim kurullarını kovma ve politikalarına duyarlı gazetecilerle kamu medyasını doldurma yetkisine sahip rakip bir medya düzenleyicisi kurmak üzere.
Bunu yaparken, yargı ve memurlar üzerindeki siyasi kontrolünü artırmak için yasama geçirdi. Güvenlik servislerinin ve devlet kontrolündeki şirketlerin başına kendi insanlarını getirdi. TVP'nin ana akşam haber yayınları ve TVP Info, PiS hükümeti için bir propaganda makinesine dönüştü. 1970'lerin ve 1980'lerin komünist dönemi otoritelerinin kaba propagandasını hatırlayabilen birçok Polonyalı, TVP'nin yöntemlerinin daha da kötü olduğunu söyledi.
PiS, Polonya medyasını "yeniden Polonlaştırmak" amacıyla ülkenin devlet kontrolündeki enerji şirketi Orlen'i kullanarak Almanya'ya ait en büyük bölgesel medya kuruluşu olan Polska Press'i satın alarak gazeteleri ve web sitelerini kontrol etti.
Ayrıca medyanın yabancı sahipliğini sınırlayan bir yasa çıkardı, bu da Washington'ın protestosuna yol açtı ve ABD'ye ait TVN'nin hedef alındığına dair bir tepki olarak Cumhurbaşkanı Andrzej Duda'nın tasarıyı veto etmesine neden oldu.
PiS'nin eylemlerine yanıt olarak, TVN 24 news gibi özel sahipli gazeteler ve yayıncılar, PiS liderliğindeki hükümete karşı belirgin bir şekilde eleştirel hale geldi.
Önceki hükümet döneminde, Polonya Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 18. sıradan 57. sıraya düştü.
Peki eski lideri Bay Kaczynski, protestonun demokrasiyi ve medya çeşitliliğini savunduğunu nasıl söyleyebilir?
Onun tanımına göre, medya çeşitliliği PiS'nin TVP üzerindeki kontrolünü kaybetmesiyle azaltılacak. Onun için TVP, yeni koalisyon hükümetini destekleyen özel yayıncılara karşı bir muhafazakar savunma hattı görevi görüyor.
Bay Tusk, PiS'nin sekiz yıllık iktidarından ders çıkardı. İlk kez 2007'de başbakan seçildiğinde, Mariusz Kaminski'yi Merkezi Yolsuzlukla Mücadele Bürosu'nun başkanlığı görevinde bıraktı ve Kaminski, yakın zamanda ayrılan PiS liderliğindeki hükümet altında içişleri bakanı olarak görev yaptı.
Ancak Tusk hükümeti, planlanan değişikliklere karşı Polonya cumhurbaşkanı Andrzej Duda'dan, PiS müttefiki, yasayı veto etme yetkisine sahip bir direnişle karşılaşabilir.
Duda, Salı akşamı parlamento başkanına, devlet medyasında herhangi bir değişikliğin yasaya uygun olarak yapılması gerektiğini belirten bir mektup yazdı.
Cumhurbaşkanı danışmanı Marcin Mastalerek, çarşamba günü parlamento kararının devlet medyası üzerinde hukuki bir etkisi olmadığını söyledi.
Polonya'daki Rzeczpospolita gazetesi, koalisyon hükümetinin TVP personeli üzerinde geniş kapsamlı bir temizlik planlamadığını, gazetecilik standartlarını ihlal eden 60 kişinin işini kaybedeceğini söyledi. Gazete, hükümetin değişiklikleri Noel'e kadar yapmayı planladığını bildirdi.
