Yakın bir zamanda Dünyaya kuyruklu yıldız çarpacakmış ne tedbir alırsınız ? diye sorsam…

Türk insanının cevabını duyar gibiyim : Dolar satın alırım… 

Dünyayı etkileyen ekonomik yenilikler ve değişen parasal sistemler, gecikmeli de olsa mutlaka ülkenin iç dinamiklerini ve ülkenin ekonomik sistemini dönüşüme zorlar.

Neden dolar satın alıyoruz ?Yani dolar Türkiye de ne işe yarar ?

-Bu, Türk insanına has bir durumdur dolar da altın gibi tasarruf ve yatırım aracıdır.

Belirsizlik ve ihtiyat amacıyla para tutmak bizim tasarruf şeklimizdir. Pek çoğumuzun, yastık altı dediğimiz evimizin bir köşesinde bir miktar dolar ya da euro ( döviz ) tutarız, bu kendimizi iyi hissetmemizi sağlar.

Peki davranışı neden dolar tercihi olarak yaparız da TL olarak tutmayız ?

-Döviz bizde borçlanma ölçüsüdür, borç alıp verirken Türk Lirası ile değil dolar üzerinden yaparız.

-Nedeni de enflasyonist beklenti ve yine geleceğe yönelik belirsizlikler karşısında Türk Lirasına güvensizlik ve yaşanan değer kaybıdır.

-Belirtmemiz gereken en önemlisi durum ise uluslar arası ticarette döviz kullanıldığıdır. Yani yurtdışından mal ve hizmet alım satımında ödeme aracı olarak kullanılmasıdır.

-Yine Türkiye’ ye has bir durum daha var; prestijli semtlerde ve mekanlarda kira sözleşmelerinin döviz üzerinden yapılmasıdır.

-Genellikle fiyat ve değer tariflerimizi de dövize göre ayarlarız çünkü birkaç yıl sonra yerli paramız ile gerçek değerleri doğru anlatamadığımızı düşünürüz.

Bunların sonucuna para ikamesi ya da daha bilinen adı ile ekonomide ‘’Dolarizasyon’’ deniliyor.

Türkiye de döviz kuru değişirse, ekonomide neler değişir ?

-Yurtdışına mal (ihracat) ve hizmet satanların cebine girecek yerli para miktarı değişir çünkü bunların karşılığı ülkeye döviz girer dolayısıyla rekabet gücü etkilenir ve sonuçta dış ticaret hacmi de değişir.

-Para ve mal piyasalarında likidite miktarı değişir.

-Borçlu ve alacaklının yerli para cinsinden alacağı ve vereceği miktar değişir.

-Yurtiçinde döviz varlıkları olanların elindeki servet miktarı değişir.

-Ekonomik birimlerin kararları değişir ( harcama, tasarruf, yatırım, tüketim vb…)

Doların fiyatının değişimi piyasalarda nasıl izlenir ?

-Doların piyasadaki miktarı ve bu miktara olan talep, doların fiyatının değişimi bu doğrultuda belirlenir.. Yani, bir para birimi değer kazanırken diğer para birimi değerini kaybeder. Hangi para birimi için mesela dolar için talep yüksekse o para biriminin değeri artar. Bir ülkenin iç piyasasında yeteri kadar döviz yoksa dövizin fiyatı artar yani, dolar ihtiyacı karşılanamıyorsa bu noktada dolar değer kazanmaya başlar diyebiliriz.

Peki Türkiye nasıl Döviz kazanır ?

-Yüksek katma değerli teknolojik mallar üreterek ve bu malları ihraç ederek. 

-Bacasız sanayi dediğimiz turizm, sağlık ve diğer hizmet sektörü olanaklarıyla

-Hammadde yerine işlenmiş veya mamul madde, nitelikli işgücüyle, eğitilmiş ve beceri kazandırılmış beşeri sermaye ile 

-Bölgesel ve küresel krizlerin ekonomisine etkilerini en aza indirecek para ve maliye politikaları ile 

-Ve 1989 dan itibaren finansal serbestlik yani sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi yani dış kaynaklı kısa vadeli yabancı finansal sermayenin ülkeye gelmesi ile Türkiye döviz kazanır.

Peki bu  finansal sermaye neden ve kime gelir  ?  ( sıcak para )

-Yüksek faiz düşük vergi ve siyasi istikrar olan ülkelere gelir yani bizim gibi kırılgan beşli ya da son yıllarda kırılgan sekizli diye adlandırdığımız sermaye piyasaları gelişmekte olan ülkelere gelir. 

-Ve ülkede ekonomik veya siyasi kriz belirtisi oluşur ise ülkeyi terk etme riski vardır ve biz haber kanallarında duyarız sıcak para yurdu terk etti sonrası ekonomik kriz tetiklenebilir fakat bu illa kriz olacak demek değildir fakat ülkenin finansal piyasaları dövize duyarlı olduğu için kırılganlığı artar diyebiliriz.

Kısacası Türk insanının ve Türkiye’nin dövizile imtihanı yıllardır vardı ve daha yıllarca süreceğe benziyor.