6. TÜRK KONSEYİ KIRGIZİSTAN’DA TOLANDI

M.KEMAL SALLI

TÜRK KONSEYİ 6. Devlet Başkanları Zirvesi ve 3. Dünya Göçebe Oyunları 3-5 Eylül tarihleri arasında Kırgızistan’da gerçekleştirildi. 

Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında yeni bir dünya düzeninin kurulmaya çalışıldığı bir dönemde, aynı tarihi ve aynı kültürü paylaşmış olan kardeş ülkelerin ekonomi, siyaset ve kültür alanlarında işbirliği yapmak ve ortak tarih, kültür ve dil temelinde Kazakstan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in önermesiyle kurulan TÜRK KONSEYİ’ne üye ülkelerin devlet başkanları Kırgızistan’ın Başkenti Bişkek’te biraraya geldiler. Türk Dünyası’nı biraraya getiren zirvenin yapıldığı günlerde,  3. Dünya Göçebe Oyunları da gerçekleştirildi. 

Ortadoğu’da sürmekte olan enerji merkezli paylaşım savaşları ve küresel ekonomi dengelerini önemli ölçüde değiştirecek olan Çin’in Yeni İpek Yolu projesinin ve  Kafkasya ve Orta Asya’yı aşarak Çin´e kadar ulaşan Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor girişiminin hayata geçirildiği bir dönemde Altaylardan Akdeniz’e uzanan Türk Dünyası ülkelerinin ortak amaçlar doğrultusunda biraraya gelmeleri, çeşitli alanlarda işbirliği arayışlarına girmeleri sevindirici bir gelişmedir. Çok zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahip olan Türk Dünyası’nın, İsmail Bey Gaspıralı’nın “Dilde birlik, fikirde birlik, işde birlik” hedefi doğrultusunda TÜRK KONSEYİ çatısı altında gerçekleştirdikleri ve gerçekleştirecekleri zirveler, dünya siyasi ve ekonomi haritasının yeniden şekillenmekte olduğu bir süreçte çok daha önem kazanmaktadır.

"Türk Konseyi 6. Devlet Başkanları Zirvesi"  Ruh Ordo Kültür Merkezi'nde Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov'ın ev sahipliğinde gerçekleştirilen zirveye Azerbaycan, Kazakistan ve Türkiye'nin üye olduğu zirveye, Özbekistan "onur konuğu", Macaristan ise "gözlemci ülke" sıfatıyla katıldı. 

Türk Konseyi Devlet Başkanları Zirvesi'nde, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyovev ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban hazır bulundu.

TÜRK KONSEYİ’ne ve 3. DÜNYA GÖÇEBE OYUNLARI’na ev sahipliği yapan Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov, açılışta yaptığı konuşmada, 6. TÜRK KONSEYİ zirvesi ile Türk Dünyası’nın yüzyıllarca süren dostluğunun ve kardeşliğinin yeni bir seviyeye çıkacağını söyledi. 

CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’DAN TARİHİ ÖNERİ

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi devlet başkanlarını bir araya getiren ve Kırgızistan'ın Issık Göl bölgesine bağlı Çolpan-ata kentinde gerçekleştiren  Türk Konseyi 6. Devlet Başkanları Zirvesi’nde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “milli parayla ticaret” gibi tarihi bir öneride bulundu ve “Uluslararası ticaretin dolara olan bağımlılığı, artık karşımıza bir engel olarak çıkmaya başladı. Dolara karşı kendi para birimlerimizle ticaret yapılması seçeneği üzerinde yoğunlaşmayı öneriyoruz. (…) Çağımız bize ulaştırma ve iletişim ağlarının geliştirilmesi için de önemli imkânlar sunuyor. Bu bakımdan Kafkasya ve Orta Asya’yı aşarak Çin´e kadar ulaşan Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor girişimine önem veriyoruz.” dedi.

350 MİLYAR DOLARLIK BİR COĞRAFYAYIZ

Cumhurbaşkanı Erdoğan, özetle şunları söyledi:

“Türk devletleri olarak kendi aramızda sergileyeceğimiz işbirliği ve dayanışma, uluslararası sistemin adaletli şekilde işletilmesine de katkıda bulunacaktır. Son yıllarda Türk dünyasının jeo-ekonomik önemi daha da arttı. Orta Asya, 70 milyon civarında nüfusun yaşadığı, yatırım imkânları geniş, yetişmiş insan kaynağına sahip, yıllık milli gelir toplamı 350 milyar doları aşan mümbit bir coğrafyadır. Ancak Türk dünyasının sahip olduğu coğrafi ve demografik ağırlıkla eşdeğer bir ekonomik performans sergileyemediğini görüyoruz.”

ÖZBEKİSTAN’IN ADIMLARINI TAKDİRLE ANIYORUZ

“Bu konuda özellikle Özbekistan’ın atmış olduğu adımları bizler de takdirle anıyoruz. Bu çerçevede FETÖ’yle mücadelede bize destek olan tüm Türk Konseyi üyelerine bir kez daha teşekkür ediyorum. Teröre bulaşmış bu yapının tasfiyesini talep ederken, eğitim alanında ortaya çıkan boşluğu da göz ardı etmiyoruz. Bu amaçla FETÖ iltisaklı okulları devralmak, eğitim alanındaki ilişkilerimizi güçlendirmek, yurt dışında yeni okullar açmak amacıyla Türkiye Maarif Vakfını kurduk. Vakfın, Türk Konseyi ülkelerinde faaliyet göstermesi için desteklerinizi bekliyoruz.” 

BAZI ÜLKELER ŞANTAJI ÖNE ÇIKARIYOR 

Son dönemde uluslararası teamül, prensip ve kuralların hoyratça ihlal edildiği bir dönemden geçildiğine işaret eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu durumu üzüntüyle karşıladığını belirterek şöyle dedi: “Bazı ülkeler, uluslararası meselelerin çözümünde diplomasi, diyalog ve çok taraflılık yerine; tehdit, baskı ve şantajı öne çıkarmaya çalışıyorlar. Ticaret kısıtlamaları, gümrük vergileri ve yaptırımlar gibi araçlar üzerinden, uzun yılların eseri olan anlaşmalar bir anda anlamsız hale gelebiliyor. Türkiye, uluslararası toplumla dayanışma içinde diyaloğu, diplomasiyi, adaleti ve hukuku savunmaya devam edecektir. Türk devletleri olarak kendi aramızda sergileyeceğimiz işbirliği ve dayanışma, uluslararası sistemin adaletli işletilmesine de katkıda bulunacaktır.”

İŞBİRLİĞİNE DEVAM ETMELİYİZ

Erdoğan Türkiye-Kırgızistan stratejik ortaklığının çok öneli olduğunu belirterek,  “Stratejik ortaklık seviyesine yükseldik, buna rağmen 15 Temmuz hain darbe girişiminin ardından, hiç arzu etmediğimiz halde iş birliğimizde kısmi bir duraklama yaşandı. Biz ilişkilerimizin tekrar olması gereken düzeye çıkartılması için elimizden geleni yapmaya hazırız. Özellikle strateji askeri siyasi ekonomik tüm bu alanlarda atmamız gereken çok önemli adımlarımız var. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 2027-2028 geçici üyeliği seçimlerinde Kırgızistan’ı destekleyeceğimizi açıklamaktan mutluluk duyarım. Kıbrıs Parlamentosunda bir Kırgız-Türk Dostluk Grubu oluşturulmasını memnuniyetle karşılıyorum. Biz de yeni dönemde dostluk grubumuzu en kısa sürede oluşturacağız. Başta Sayın Meclis Başkanı Cumebekov olmak üzere Kırgız parlamenterlerin Türk milletvekilleriyle sık sık bir araya gelmelerini destekliyoruz” dedi.  

“TİCARETİMİZİ GELİŞTİRMELİYİZ”

İki kardeş ülke arasındaki ticaret seviyesinin yeterli olmadığına dikkat çene Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu konuda şunları söyledi: “Değerli dostlar ikili ticaret hacmimiz, ülkelerimizin potansiyellerinin gerisindedir. Yıllık ticaret hacmimizi en kısa sürede 1 milyar dolar seviyesine çıkarma hedefine bizler bağlıyız. Sizden ricam, iş adamlarımıza, Kırgızistan’a yatırım yapmaları konusunda gerekli desteğin verilmesi teşviklerin sağlanması ve onların korunması olacaktır. Yarın inşallah değerli kardeşimle birlikte iştirak edeceğimiz iş formunda bu hususlarda güçlü mesajlar vereceğim. Ayrıca havayolu şirketlerimizin frekanslarının arttırılması talepleri konusunda desteğinizi bekliyorum. Havayolu ile ilgili olarak ayrıca değerli kardeşimle orada konuştuk, Türkiye’de havaalanlarının yapımında bizler özellikle yap işlet sistemiyle çok ciddi kazanım elde ettik. Bu konuyla ilgili de inşallah Kırgızistan’a her türlü desteği vermeye bizler hazırız ve gerek altyapı yatırımı gerekse işletme anlayışı noktasında yap-işlet-devret konusunda yarın burada olacak iş adamlarından rol almak isteyenler olabilecektir. Bu Kırgız milli bütçesine yük olmadan böylece çözüm sizleri rahatlatacaktır.”

KIRGIZİSTAN’A BÜYÜK BİR KÜLTÜR MERKEZİ

Erdoğan iki ülke arasında organize edilen etkinlik ve çalışmalara yenilerinin eklenmesini söyleyerek, “Karma Ekonomik Komisyon, Kara Ulaştırması Karma Komisyonu ve Sivil Havacılık Müzakereleri toplantılarını vakit kaybetmeden gerçekleştirelim. 

Yunus Emre Türk Kültür Merkezini Bişkek’te en kısa süre içerisinde açabilmemiz için ilgili Bakanlıklarımız süratle çalışmalıdırlar, nitekim az önce değerli kardeşim yer tahsisi noktasındaki çalışmaların olduğunu ve bizim arkadaşlarımızın da bu belirlenen yerde gerek Yunus Emre Türk Kültür Merkezinin inşası gerek TİKA ile ilgili yapılacak yer konusu, bunları orada inşa etmek suretiyle gerçekten Türk mimarisiyle orada bu adımın atılması Büyükelçilik noktasında bizleri rahatlatacaktır. Tabi bu kapsamda Bişkek’te tarafımıza tahsis edilen bu arazilerin durumlarını da Büyükelçiliğimiz tarafından süratle takibi Sayın Başkanın da gibi bu konuda herhangi bir şey söz konusu değil, hemen adımları atmamız lazım. Bu konudaki başvurumuza süratle bu cevabın verilmiş olması Maarif Vakfı’nın aynı şekilde yapılacak olması da işimizi ciddi manada kolaylaşacak, Türkiye-Kırgızistan ilişkileri hız kazanacaktır” dedi. 

FETÖ KIRGIZİSTAN’DA VARLIĞINI SÜRDÜRÜYOR

Erdoğan, sözlerini şöyle sürdürdü: 

“Özetle söylemek gerekirse Kırgızistan’la ilişkilerimizi siyasi, ekonomik, ticari ve kültürel alanlarda derinleştirmek arzusundayız. Bu çerçevede gerek ekonomik yatırımlarımıza ağırlık vermeyi gerek kalkınma yatırımlarımızın coğrafi dağılımını tüm ülkeye yaymayı ön görüyoruz. Sağlıkla ilgili konuda ise en ufak bir sıkıntı söz konusu değil bu konuda da Kırgız kardeşlerimizin Türkiye’deki tedavisiyle ilgili bizler desteğimizi vermeye devam edeceğiz. 3’üncü dünya göçebe oyunlarının ve 3 Eylül'de gerçekleştirdiğimiz Türk Konseyi 6’ncı Zirvesi'nin hayırlara vesile olmasını diliyorum. 

Sayın Bakanlarımıza görev alanlarına giren konularla ilgili olarak söz vermeden önce özellikle FETÖ konusu olmak üzere ikili ilişkilerimizin geldiği noktayı Sayın Cumhurbaşkanı Ceenbekov kardeşimle samimi şekilde ele aldık. FETÖ’nün Kırgızistan’da hâlâ mevcudiyetini sürdürüyor olması, gelecekle ilgili bizim 15 Temmuz'da yaşadığımız sıkıntıyı Kırgızistan yaşamasın istiyoruz. 

Özellikle 15 Temmuz hain darbe girişiminin faili ve 251 vatandaşımızın katili olan FETÖ’nün tasfiyesine büyük önem veriyoruz. Bu yapı, bir dönem ülkemizde olduğu gibi dünyanın dört bir yanında eğitim kurumları üzerinden örgütlenmiştir. Takiyye, yalan ve gizlilik, bu örgütün en önemli özelliğidir. Son 5 yıldır yaşadıklarımız bize olduğu kadar tüm dostlarımıza da FETÖ ile mücadelede geç kalınmaması gerektiğini çok açık ve net bir şekilde göstermiştir.

FETÖ konusunu gündemimizden çıkararak olumlu gündeme ulaşmamız iki tarafın da yararına olacaktır. Bugüne kadar olduğu gibi, bugünden sora da Kırgızistan’a ekonomi, eğitim, kültür ve kalkınma yardımları gibi konularda Kırgızistan’a her türlü desteğimizi inşallah sürdüreceğiz ve bütünüyle hep birlikte daha çok çalışmamızın gereğine inanıyorum.”

4. DÜNYA GÖÇEBE OYUNLARI TÜRKİYE’DE

İki ülke arasında siyasi, ticari ve kültürel ilişkileri geliştirme konusunda ortak kararlılığı gördüklerini vurgulayan Erdoğan, şunları kaydetti:

"İş forumunda yatırımları teşvik edecek her türlü kolaylığı sağlamaya hazır olduğumuzu ifade ettik. Kültürel bağlarımızı daha da güçlendirecek olan Bişkek Cumhuriyet Merkez İmam Serahsi Camii'nin açılışını gerçekleştirdik. 3. Göçebe Oyunları'nın açılışına katıldık. Kırgızistan'ın dünya kültür mirasına kazandırdığı bu oyunları 2020 yılında inşallah ülkemizde düzenleyeceğiz.

Çolpan-Ata'da gerçekleştirilen Türk Konseyi 6. Devlet Başkanları Zirvesi'nde diğer üye ülke devlet başkanları ile birlikte, başta kendi para birimlerimizle ticaret önerimiz olmak üzere bölgesel ve küresel konuları değerlendirdik. Kırgızistan ziyaretimizin ikili ve bölgesel ilişkilerimizde hayırlı sonuçlar doğuracağına inanıyorum. Samimi misafirperverlikleriyle bizlere ev sahipliği yapan Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sayın Ceenbekov'a ve kardeş Kırgız halkına şükranlarımı sunuyorum."