Bugün alışveriş için ABD’nin meşhur süpermarketlerinden birine gittim. Gazlı içeceklerden uzak durmaya çalışıyorum fakat nadiren canım çekiyor ve içiyorum. İçecek alırken bir yazı dikkatimi çekti. Şekerli içeceklerin artık ons başına 0.01 dolar ekstra vergilendirileceğini yazıyordu. Ben de bu hafta bu konuda araştırma yapıp size aktarmak istedim.
Hani Türkiye’de derler ya her şeyin vergisi var. Evet araba, ev, benzinde vergiler çok yüksek. Ama en azından içecek vergimiz eksik! Aslında sigara sağlığa zararlı olduğundan başta caydırmayı amaçlayarak sigaradan yüksek vergi alınmaya başlanmış. Fakat iyi gelir getirdiği fark edilince devletler daha çok yüklenmişler vergiye.
Şekerli içecek ve gazlı içecek vergisi bu içecek türlerinin tüketimini azaltmak için tasarlanmış. -Ama bunun da sonu elde edilecek gelirlerlere varacak gibi- Amerika Birleşik Devletleri’nin bir çok eyaletinde büyük tartışmalara yol açan bu vergiye büyük içecek firmaları da karşı çıkıyor.
Ulusal sağlık dernekleri ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) gibi savunucular, vergiyi, sağlıksız diyetleri caydırmayı ve obezitenin büyüyen ekonomik maliyetlerini dengelemeyi amaçlayan, Pigovalı bir vergilendirme örneği olarak teşvik ediyor.
2. tip diabet, dünyadaki bir çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede giderek artan bir sağlık endişesi ve yalnızca 2012'de tip 2 diyabet nedeniyle direkt olarak 1.5 milyon ölüm gerçekleşmiş. Gıdalardan alınan şekerden farklı olarak, içki ile birlikte tüketilen şeker hızla vücuda girerek pankreas ve karaciğere aşırı yüklenir ve zamanla şeker hastalığına ya da kalp hastalığına yol açıyor...
Obezite aynı zamanda küresel bir kamu ve sağlık politikası endişe kaynağıdır; birçok gelişmiş ve orta gelirli ülkedeki aşırı kilolu ve obez insanlar yüzdesi hızla yükselmektedir. Şeker tüketiminin yüksek kalori alımıyla ve fazla kilo- obezite ile pozitif yönde ilişkili olduğu görülmüştür.
Eğilimler geleneksel gazlı içecek tüketiminin birçok gelişmiş ekonomide düşüş gösterdiğini, ancak Vietnam ve Hindistan gibi orta gelirli ekonomilerin hızla büyüdüğünü göstermektedir. Gazlı alkolsüz içecekler için tek büyük pazar olan Amerika Birleşik Devletleri'nde, tüketicilerin yıllık kişi başı soda alım miktarı 154 litredir.
Vergi Ekonomisi
ABD Sağlık ve İnsan Hakları Departmanı, şekerle ilgili hedeflenen verginin yalnızca ilk yılında 14,9 milyar dolar gelir elde edileceğini açıkladı. Bazı vergi önlemleri, diyet iyileştirilmesi, fiziksel aktivitenin artırılması, obezitenin önlenmesi, beslenme eğitimi, sağlık reformunun ilerletilmesi vs. gibi adımlar şekeri azaltmakta elbette önemli rol oynayabilir.
Hangi içecekler vergilendirilecek?
- Asitli ve diet içecekler
- Şekerli kahve ve çaylar
- Spor ve enerji içecekleri
- Yüzde 100 olmayan meyve ve sebze içecekleri
Hangi içecekler vergilendirilmeyecek?
- Yüzde 100 meyve suları
- Şekersiz mineral sular
- Meyve konsantresi
- Süt ve bebek mamaları
- Tıbbi içecekler
