- • Menstürasyon nedir?
Normal menstürasyon bir ovulatuar (yumurtlamalı) menstürial siklustan sonra sekretuar endometriumun periyodik dökülmesidir ve doğurganlık yıllarının simgesidir. Adet döneminin süresi 21-35 gündür. Adet kanamasının süresi 2-7 gündür. Bir menstüriel siklus boyunca kaybedilen kan miktarı oranı ortalama 60-80 ml kadardır ki buda bir fincan kadar eder. Adet kanı genellikle koyu kırmızıdır. Genelleme yapılacak olursa koyu renkte veya siyah kan proleolitik enzimlerin etkisinde kalmış eski mensturiel kandır. Parlak kırmızı kan, genellikle enzimlerin etkisinde kalmamış veya diğer mensturiel kan elemanları ile birleşmemiştir. Adet görme kadın organizması için fizyolojik bir olaydır. Pek çok kadın adet gördüğü dönemde çeşitli organik ve psikolojik rahatsızlıklardan sıkça yakınmakta ve doktora başvurmakta iken, bu dönemi belirgin bir şikayeti olmadan geçiren kadınlar da vardır. Bu farklılığın temelinde hiç şüphesiz kişisel, hormonal, metabolik ve psikolojik farklılıklar yatmaktadır. Dismenore (Ağrılı Adet Görme) sözcüğü kelime anlamıyla ağrılı adet görmeyi ifade etmektedir. Adet gören kadınların yaklaşık yarısında Ağrılı Adet Görme şikayeti vardır. Bu şikayetler, tedavi arayışına itmekte, özellikle çalışan ve okuyan kesimde iş gücü kaybı ve devamsızlığın en sık nedenidir. Ağrılı Adet Görme‘ yi ikiye ayırarak incelemek uygundur.
1-Primer Dismenore
2-Sekonder Dismenore
- Primer dismenore nedir?
Özelliği, herhangi bir pelvik patolojiyle bağımlı olmadan oluşmasıdır. Genellikle ilk kanama ile 20-25 yaş arasındaki dönemde ve ilk adet kanamasından ortalama 6-12 ay sonra, en geç 3 sene içinde görülür. İlk siklüslerin % 60’ı anovulatuardır. Ağrılı Adet Görme ovülasyonun yerleşmesi ile başlar. Ovulasyon ve normal corpus luteum fonksiyonu (işlevi) başladığında Dismenore (Ağrılı Adet Görme) belirtileri başlamaktadır. Bundan dolayı 25 yaşın üzerinde başlayan Ağrılı Adet Görmede pelvik patoloji düşünülmelidir. Ağrılı Adet Görme Fizyopatolojisinde tarihsel gelişim içerisinde Servikal obstrüksiyon (rahim ağzı darlığı veya engelleyici durum), prostaglandinlerin artmış etkisi, sinirsel iletide değişiklikler ve vazopressinin etkisi üzerinde durulmuştur.
- Klinik olarak neler görülmektedir?
AĞRI: Genellikle adet kanamasından hemen önce kanama ile beraber ortaya çıkar ve genellikle birkaç saat ile 1-2 gün içinde sona erer. Bazı kadınlarda günlerce sürebilir. Ağrı spazm (kramp) tarzında olup, en şiddetli olarak alt batın kadranlarında hissedilir, sırt, bel ve
uyluklara yayılır. Bazen yatağa düşürücü şiddettedir. %50 vakada bu ağrıya genellikle, bulantı, kusma, ishal, çarpıntı, baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk, iştahsızlık, sinirlilik ve bayılma gibi çeşitli organ sistemlerini içeren belirtilerden biri veya birkaçı eşlik eder. Primer Dismenore tanısında hastanın tıbbi hikayesi en önemli kriterdir. Primer Dismenoredeki tanı kriterlerini şöyle sıralayabiliriz:
1-Dismenore (Ağrılı Adet Görme) ilk adet görmeden kısa süre sonra başlar (2 yıl içinde)
2-Pelvik patoloji yoktur.
3-Ağrı genellikle karnın alt bölgesinde sınırlı olup kramp veya spazm şeklindedir.
4-Ağrı genellikle adet kanaması ile birlikte başlar ve 48-72 saat içinde sonlanır.
AĞRI MEKANİZMASI: Ağrılı Adet Görme‘nin nedenleri son yıllarda oldukça iyi tanımlanabilmiştir. Geçmişte nedeninin psikolojik faktörlere bağımlı olduğu sanılmaktaydı. Primer Dismenore (Ağrılı Adet Görme)’de ağrı, rahim kasılmalarının artışı sonucu ortaya çıkar. Fakat bu aktivite artışının yanında özellikle künt ağrı oluşumunda rahimdeki kanlanmanın azlığı da rol almaktadır. Yapılan çalışmalarda adet sırasında rahim kasılmalarının 2-4 dakika ara ile geldiği, 30-60 saniye sürdüğü ve 100 mm Hg üzerinde bir basınç yarattığı gösterilmiştir. Primer Dismenore (Ağrılı Adet Görme) li kadınların adet kanlarında ve rahim içi zarlarlarında (endometrium) prostaglandin f 2 alfa daha yüksektir. prostaglandin f 2 alfa rahim kasılmalarını uyarır. Eldeki kanıtlar, Prostaglandin F 2 alfa fazlalığının Ağrılı Adet Görmeden sorumlu olduğunu ortaya koymuştur. Prostaglandin F 2 alfa Ağrılı Adet Gören kadınların menstruel kanında daha fazla oranda bulunmaktadır.
- Tedavi yöntemlerinden bahseder misiniz?
Günümüze kadar Ağrılı Adet Gören hastaların tedavisi için çeşitli yaklaşımlar ortaya konulmuştur.
Bunlar:
1. Medikal ve 2. Cerrahi olarak başlıca iki ana grupta inceleyebiliriz.
A. Medikal tedavi yöntemleri:
1.PSİKOTERAPİ: Özellikle anneden kızına geçen davranış özelliklerinin irdelenmesi, kızların ilk adet kanaması öncesinde yeterli bilgiye sahip olması, aşırı tedirginlik durumunun çözümlenmesi gereken temel hareket noktalarıdır.
2. ANALJEZİKLER: Ağrı giderici ilaçlar.
3. ANTİKOLİNERJİKLER
4. DÜZ KAS GEVŞETİCİLERİ
5. ALKOL
6. LOKAL SICAK UYGULAMASI
7. NONSTEROİD ANTİİNFLAMATUAR İLAÇLAR: Bu ilaçlar Prostaglandinlerin sentezini
inhibe ederek etki gösterirler.
8. BETA ADRENERJİKLER
9. OVÜLASYONU BASKILAYAN İLAÇLAR:
Doğum kontrol hapları özellikle gebelikten korunmakta isteyen Ağrılı Adet Gören kadınlarda etkin ve geçerli bir yöntemdir. Ovülasyonun baskılanması ile mensturiel Prostaglandin düzeyleri normal düzeylere düşmektedir. 3-4 siklusluk bir kullanımdan sonra eğer belirtiler ortadan kalkmaz ise Prostaglandin sentezi inhibitörlerine geçilir.
10. KALSİYUM KANAL BLOKERLERİ: Rahim kasılmalarını azaltarak etkili olurlar.
B. Cerrahi Yöntemler nelerdir?
Medikal tedaviye yanıt vermeyen inatçı vakalarda başvurulacak yöntemlerdir. Bu amaçla çeşitli cerrahi yöntemler denenmiştir.
1:PESSER tatbiki: Servikal kanal genişletilip, kanala pesser konulup mensturiel artıkların rahat drenajı sağlanması amaçlanır.
2:Presakral Nevrektomi ve Geniş Presakral
Nevrektomi: Presakral sinirin son lomber vertebra üzerinden geçen bir kısmının kesilerek çıkarılması ile yapılır. Majör bir cerrahi yöntemdir, komlikasyonları fazladır.
3:YUMURTALIKLARIN DENERVASYONU: İnfundibulopelvik bağın proksimal ucunun klampe edilerek kesilmesi.
4:UTERO SAKRAL: Ligamentin (bağın) kesilmesi
- Sekonder dismenore’den bahseder misiniz?
Başlangıçta adet dönemlerinin ağrısız olmasına karşın daha sonraki yıllarda genellikle 25-30 yaş arası reprodüktif dönemde adetlerin ağrılı olmasını ifade eder. Sekonder Dismenore (Ağrılı Adet Görme) de primer Dismenore (Ağrılı Adet Görme)nin aksine ağrı nedeni organik
bir lezyondur. Fakat bu hastalarda da prostaglandin F 2 alfa düzeyi yüksek
bulunmuştur Altta yatan organik nedenler incelendiğinde geniş bir sebepler tablosuyla karşılaşılır.
1.Endometriozis ve Adenomiyozis
2.Miyoma uteri
3.Endometrial polip
4.Geçirilmiş pelvis infeksiyonları
5.Rahim içi araç kullanımı
6.İç genital organlarda venöz birikim
7.Rahmin (Uterus) pozisyon anomalileri: Uterusun pozisyon bozukluklarının, öne doğru ve arkaya doğru aşırı derecede eğik olması ve yana doğru bükülmesi durumunda; uterus venöz ve lenfatik drenajı staza uğrayarak ağrıya sebep olur. Ayrıca kavite içinde akım zorluğuna bağlı pıhtı oluşumu ve birikimi gerilmeye yol açarak ağrıya neden olabilir.
8.Servikal daralma
9.Travmatik jinekolojik operasyonlara bağlı yumuşak doku yırtıkları
10.Konjenital (Doğmalık) uterus anomalileri
a)Uterus bicornis
b)Uterus septumu
c)Transvers vaginal septum gibi.
Sekonder dismenore ‘de ağrı kaynağı rahimden başka pelvis içinde yer alan komşu doku ve organlardır. Ağrı genellikle adet kanamasından bir hafta kadar önce ortaya çıkar, adet kanamasına yakın 2-3 gün önce şiddetlenir ve adet kanaması ile birlikte azalmaya başlar. Sekonder Dismenore (Ağrılı Adet Görme)de zaman içinde ağrı şiddetinde artış görülür. Ağrının karakteri pelvik patolojinin tipine göre farklılık gösterir. Ağrı endometriozis ve pelvisin iltihabi hastalıklarında künt bir karakter gösterirken, Polip ve rahim içi araç varlığında Kolik tarzına döner. Ağrı alt batın kadranlarına (kasıklar ) lokalize olup, bel ve uyluklara yayılma eğilimindedir. Sekonder dismenore tedavisi nedene yönelik olarak yapılır.
