SUMRU AYDIN
Şeker Hastalığı (Diyabet) Nedir?
Vücudun, besinlerden enerji elde etme sürecinde oluşan bozukluk ile karakterize bir hastalıktır. Yemekten sonra kandaki glukoz (şeker) düzeyi yükseldiğinde normal koşullarda pankreasın beta hücreleri tarafından insülin hormonu salgılanması gereklidir. Hücrelerin gereksinme duydukları enerjiyi sağlayabilmeleri için de glukozun hücre içine girmesi ve kullanılması gerekmektedir; bunu ise insülin uyarmaktadır.
Şeker Hastalığının Kaç tipi vardır?
• Tip 1 (insüline bağımlı tip)
• Tip 2 (insüline bağımlı olmayan tip)
• Sekonder diyabet (Gebelik, pankreasın diğer hastalıkları, stres veya ilaçlar gibi başka tıbbi koşullara bağlı olarak gelişen bir diyabet tipidir. Bu koşullar ortadan kalktığında diyabet iyileşebilir. Gebelikle ilişkili olan diyabet, daha sonra oluşacak tip 2 diyabetin güçlü bir göstergesidir. IGT (bozulmuş glukoz toleransı) normal kan şekeri kontrolü ile diyabet arasındaki bir durumdur. İnsülin direnci düzeyini gösterir ve “prediyabetik (diyabet öncesi)” durumu ifade eder.
Erişkin Tipi Olarak da Bilinin Tip 2 Diabetten Bahsedebilir Misiniz?
İnsülin duyarlılığında azalma ya da insülinin etkisine karşı bir direnç söz konusudur. Bunun sonucunda da insülinin üretilmesi ve salgılanmasında azalma ortaya çıkmaktadır. Zaman içinde durumun ciddiyetine göre, insülin üretiminin ve salgılanmasının tamamen ortadan kalkması da görülebilmektedir. Tip 2 diabet uzun seneler boyunca fark edilmeden devam edebilir. Çünkü hastalık hiç semptom vermeyebilir ya da çok hafif semptomlar görülebilir.
Tip 2 Diabet Riskini Azaltabilmek İçin Neler Yapmak Gerekir?
Beslenme ve fiziksel aktiviteye dikkat etmemiz büyük önem taşımaktadır. Haftada en az 2 saat tempolu bir şekilde yürüyüş yapılması, ideal vücut ağırlığının korunmasına dikkat edilmesi, beslenmede karbonhidrat alımının azaltılması, lifli gıdalarla beslenmeye özen gösterilmesi, zeytinyağı gibi faydalı yağlara yer verilmesi, elden geldiğince az stresli bir hayat tarzı benimsenmesi diabet riskinin azaltılmasında etkili olacaktır.
Diabetes mellitusta (şeker hastalığında) erken tanı hastalığın oluşabilecek akut ve kronik komplikasyonlarının önlenebilmesi için büyük öneme sahiptir. Bu yüzden de diabette karşılaşılabilecek belirti ve bulguları bilmekte fayda vardır. Bununla beraber diabette hastaların yaklaşık yarısında belirti olmadığı (asemptomatik olduğu) da unutulmamalıdır.
İşte Şeker Hastalığının Başlıca Belirtileri:
* Çok idrar çıkarma, Aşırı susuzluk.
* Aşırı yemek yeme,
* Belirli bir açıklaması olmayan kilo kaybı, görmede bulanıklık.
* Yara ve enfeksiyonların beklenenden daha geç iyileşmesi, uykuya meyilde artış olması.
Şeker hastaları için beslenme önerileri nelerdir?
* Eğer şeker hastası kişinin vücut ağırlığı olması gerekenden fazla ise kilo vermelidir. Bunu sağlamak için, uzun süreli ve kalıcı bir şekilde kilo vermesi gerekir.
* Çok düşük kalorili diyetler, kan şeker düzeyinin aşırı düşmesine sebep olarak zararlı olacağından uygulanmamalıdır.
* Her hafta aynı kıyafetle ve aynı saatte tartılarak vücut ağırlığı kontrol edilmelidir.
Şeker hastalarında öğünler niçin önemlidir?
Şeker hastalarında kan şeker düzeyinin normal sınırlarda tutulması için öğün sıklığı ve sayısı önemlidir. Besinlerin
3 ana, 3 ara öğünde tüketilmesi en uygun olanıdır. Böylelikle insülin kullanımı daha dengeli olacak ve insüline olan ihtiyaç azalacaktır.
Üç ana öğünde (sabah, öğle, akşam) mutlaka ekmek, et, sebze grubundan besinler tüketilmelidir. Buna ek olarak meyve ve süt grubu da katılabilir. Özellikle de şeker düşürücü ilaç ya da insülin alan hastalar için ara öğünler bu tedavilerin etkisini karşılayacak enerjiyi almak önemli olduğundan gereklidir.
Şeker hastalarında besinlerin zamanında alınması niçin önemlidir?
Şeker hastaları önerilen besinleri zamanında ve önerilen miktarlarda yemesi gerekir. Böylece şeker hastası, aşırı şeker düşmesi ya da aşırı şeker yükselmesi gibi zararlı durumlardan korunur. eker hastalarında enerji oluşumunda kullanılan en önemli besin elemanı karbohidratlardır. (un, nişastalı besinler, şeker vs.) Bulgur, pirinç vb. tahıllar; nohut, mercimek vb. kuru baklagillerde ve sebzelerde bulunan nişasta daha karmaşık yapıdadır, daha yavaş sindirildiğinden kana en yavaş geçen karbohidrat türüdür. Bu olumlu özelliklerinden dolayı, karmaşık yapıdaki karbohidratların diyetle basit karbohidratlara göre daha fazla tüketilmesi gerekir.
Şeker hastalarında posalı yiyecekler niçin önemlidir?
Tüketilen besinler posa yönünden yeterli olmalıdır. Özellikle suda çözülebilir posa olarak adlandırılan meyve, sebze, kuru baklagiller, yulaf kan şekeri düzeyini daha çok düşürdüğü için tercih edilmelidir. Pirinç yerine bulgur, çorba yerine aynı besine ait meyveler kabuklu tüketilmelidir. Besinler un formundan çok taneli tüketilmelidir.
Şeker hastalarında vitaminlerin önemi nedir?
Şeker hastalarında özellikle E, C ve B grubu vitaminlerin olumlu etkileri vardır. Her gün taze sebze ve meyve, tahıl ve et grubundan tüketilirse yetersizlik oluşmaz. Özellikle her öğünde C vitamin kaynağı besinlerin alınması gereklidir. B grubu vitaminler hap olarak alınması önerilir. E vitamini daha çok yeşil yapraklı bitkiler, yağlı tohumlar ve bunlardan elde edilen yağlar, fındık ve fıstık gibi sert kabuklu meyveler, tahıl taneleri ve kurubaklagillerde bulunur. C vitamin ise yeşil sebzeler, kuşburnu, turunçgiller, çilek ve domateste bulunur.
Şeker hastaları hangi besinleri almamalıdır?
• Şeker ve şekerli tatlıları (reçel, bal, pekmez, çikolata, kurabiye, kek ve pastalar)
• Tereyağı, margarin, iç yağı, kaymak, krema
• Salam, sosis, sucuk, pastırma
• Sakatatlar (karaciğer, beyin, dalak, işkembe vb.)
• Kızartılmış ve kavrulmuş besinler
• İçeriğini bilmediğiniz hazır gıdalar
