SUMRU AYDIN

Beyin tümörleri nasıl ortaya çıkar?

Beyin tümörleri tüm tümöral hastalıkların yaklaşık  %5 ini oluşturur. Çeşitli tipte beyin tümörleri vardır. Bazı beyin tümörleri iyi huylu-yavaş gelişen-düşük gradlı (benign),  bazı beyin tümörleri ise kötü huylu-üreyebilen-yayılabilen-yüksek gradlı (malign) karakterdedir. Beyin tümörleri kafatası içi (beyin-beyincik-beyinzarı-sinirler vs) yapılardan gelişen tümörler (primer beyin tümörleri) veya vücudun diğer organlarından kan veya komşuluk yoluyla kafatası içine yayılan tümörler (sekonder veya metastatik tümörler ) olabilir.

  • Çocuklarda görülen beyin tümörleri daha çok beyin alt kısmı ve beyincik bölgesi  (infratentoryal ) yerleşimlidir 
  • Yetişkinlerde ise beyin üst kısım bölgesi (supratentoryal) yerleşimlidir.

Beyin tümörlerinin belirtileri nelerdir? 

Beyin tümörleri, beyindeki yerleşim yerlerine, cinslerine ve büyüklüklerine göre değişik bulgular verirler. Baş ağrısı, bulantı, kusma, kafa içi basınç artışı bulguları en sık görülen belirtilerdir. Bu değişiklikler beyin tümörlerinde olduğu gibi başka bir probleme bağlı olarak ta oluşabilir.

  • Sabahları kötüleşen ve gün içinde devam eden baş ağrısı,
  • Nöbetler,
  • Bulantı-kusma,
  • Kol ve bacaklarda his kaybı ya da kuvvetsizlik,
  • Yürüme güçlüğü, denge bozukluğu
  • Görmede değişiklik ve/veya anormal göz hareketleri,
  • Uykusuzluk,
  • Kişilik ve hafıza değişiklikleri
  • Konuşma değişiklikleri

Beyin tümörlerinde risk faktörleri nelerdir?

Yaş: Beyin tümörleri her yaşta görülebilirse de genel olarak yetişkin ve ileri yaşlarda daha sık görülür.  Bazı tümör cinsleri ise daha çok çocukluk çağında görülür.

Kimyasal maddeler:  Solventler, böcek öldürücüleri, petrol yan ürünleri , toksik maddelerin beyin tümörü gelişim riskini arttırdığı bilinmektedir. 

Radyasyon: Yüksek dozda radyasyona maruz kalmak beyin tümör riskini arttırmaktadır.

Elektromanyetik alanlar: Yüksek gerilim hatları, baz istasyonları, cep telefonları, mikrodalga fırınlar, vs gibi yüksek elektromanyetik etkilere  uzun süre maruz kalmanın  beyin tümörü oluşum riskini arttırdığı düşünülmekle beraber henüz tam olarak kanıtlanmamıştır.

Genetik faktörler: Bazı beyin tümörü cinslerinin bazı genetik geçişli hastalıklarla ( Örneğin, nörofibramatozis, tüberoskleroz, Von Hippell Lindau hastalığı, Turcot sendromu vs gibi)  ilişkili olduğu saptanmıştır. 

N-Nitroso  ürünler:  İşlenmiş bazı gıdalarda bulunan nitrit ve nitrat içeren ürünler, sigara, bazı kozmetikler vs nin risk oluşturduğu düşünülmektedir.

Enfeksiyon, virüs ve allerjenler : Epstein-Barr virüsü, Sitomegalovirüs gibi virütik ajanların bazılarının beyin tümör oluşumunda rolleri saptanmıştır.

Nasıl tanı konulur?

Öncelikle şikayetlerin ayrıntılı olarak sorgulanması, aile öyküsü ve tam bir fizik muayene gereklidir. Genel muayeneden sonra ayrıntılı bir “nörolojik muayene” de yapılmalıdır. Uykusuzluk olup olmadığı, kas gücü, kasların koordine hareketleri, refleksler ve ağrıya yanıt incelenmelidir. Göz hareketleri de ayrıntılı bir şekilde incelenmelidir.

Beyin tümörünün tedavisi nelere bağlıdır?

Beyin tümörünün tedavisi birçok faktöre bağlıdır. Beyin tümörünün tipi, yerleşim yeri, tümörün çapı, hastanın yaşı ve genel sağlığı; tedavi yöntemini seçmede önemlidir. Tedavi yöntemi ve uygulama şekli çocuk ve erişkin hastalar için farklıdır.

Beyin tümörü için radyoterapi nasıl uygulanır?

  • Radyoterapi, güçlü radyoaktif ışınlar yardımıyla kanser hücrelerinin hasara uğratılması ve büyümesinin durdurulmasıdır. Bu tedavi, beyin tümörlerinde cerrahinin yerine kullanılmaz. Genellikle cerrahi sonrasında kalan tümör dokusunun tedavisi için veya cerrahi yapılamıyorsa kullanılır.  
  • “Eksternal radyoterapi”: Büyük cihazlar yardımıyla dışardan verilen ışın tedavisidir. Haftada 5 gün olmak üzere 5-6 hafta verilir. Tedavi şeması, tümörün tipi ve çapına ve hastalığın yerleşim yerine bağlıdır. 
  • “Brakiterapi”: Tümörün içine direkt olarak, radyoaktif madde konularak yapılan tedavidir. İmplant kısa süre için ya da kalıcı olarak beyinde bırakılır. İmplant, hergün bir miktar ışın vermek yoluyla tedavi eder.
  • “Stereotaksik radyoşirürji” özellikle küçük ve derinde yerleşmiş tümörlerde uygulanan bir yöntemdir. Tümörün yeri, BT veya MR ile tespit edildikten sonra farklı açılarla ve çok sayıda ışın hedef noktada odaklanacak şekilde verilerek yapılan tedavi şeklidir.

Kemoterapi uygulama yöntemlerinden bahseder misiniz?

  • Kemoterapi, kanser hücrelerinin ilaçla öldürülmesidir. Bir veya birden fazla ilaç birlikte uygulanabilir. Genellikle, ağız yolu, kas içine veya damar yolu ile verilir. Kemoterapinin, beyin omurilik sıvısı içine direkt olarak verilmesine ise “Intratekal kemoterapi” denir. 
  • Kemoterapi, genellikle kürler halinde ve 21-28 günde bir tekrarlanarak uygulanır. Hastanın kemoterapi alıp alamayacağına, alacaksa kaç kür alacağına, tümörün tipine, hastanın yaşına ve genel durumuna bakılarak karar verilir. 

Kanser tedavisinde, sadece tümör hücreleri değil, bazen sağlıklı hücreler de tahrip olabilir. Bu nedenle hastaların çoğu tedavi sırasında hoşa gitmeyen yan etkilerle karşılaşırlar. Yan etkiler; tedavinin tipine ve tedavi edilen bölgeye göre değişir ve kişiye göre farklı olabilir. Hastanın doktoru yan etkileri en aza indirecek tedavi planını seçer. Bu yan etkiler, genellikle tedavinin bitmesi ile sona erer.

Cerrahi tedavi sırasında; normal beyin dokusunun da hasarlanmasına bağlı olarak, güçsüzlük, koordinasyon bozukluğu, kişilik değişmeleri, konuşma ve düşünme güçlükleri olabilir. Hastalar nöbet geçirebilir. Cerrahiden hemen sonra yan etkiler kötüleşir, ancak ilerleyen günlerde kaybolur. 

Çocuk hastalarda radyoterapi; öğrenme güçlüğü, görme bozukluğu, büyüme-gelişme geriliği yapabilir.