Haber: Damla Oya Erman
30 Aralık 2023 Cumartesi günü Io'nun yaklaşık 930 mil (1,500 kilometre) yakınından geçen Juno, Güneş Sistemi'ndeki en volkanik cisim olan Io'nun muazzam detaylarını yakalamayı başardı. Bir uzay aracı Io'ya bu kadar yaklaşan tek zaman, NASA'nın Galileo uzay aracının 2001'de Io'nun güney kutbu üzerinden 112 mil (181 kilometre) geçtiği zamandı.
2011 yılında fırlatılan ve 4 Temmuz 2016'da Jüpiter ve uydularına ulaşan Juno, 1.7 milyar mil (2.8 milyar kilometre)lik bir yolculuktan sonra 2023'ü şaşaalı bir şekilde tamamlamak için Io'dan altı farklı görüntü yakaladı. Bazıları siyah beyazken, diğerleri renklidir. Yakın geçişin amacı sadece inanılmaz görüntüler çekmek değildi, aynı zamanda Io ve volkanizmi hakkında önemli verileri toplamaktı.
Juno'nun baş araştırmacısı ve Güneybatı Araştırma Enstitüsü'nde bilim adamı olan Scott Bolton, uçuş öncesi bir açıklamada, "Bu uçuşun verilerini önceki gözlemlerimizle birleştirerek, Juno bilim ekibi Io'nun volkanlarının nasıl değiştiğini inceliyor," dedi. "Patlamalarının ne sıklıkta olduğunu, ne kadar parlak ve sıcak olduklarını, lav akışının şeklinin nasıl değiştiğini ve Io'nun etkinliğinin Jüpiter'in manyetosferindeki yüklü parçacıkların akışıyla nasıl bağlantılı olduğunu araştırıyoruz."
NASA, Io'nun etkileyici görüntülerinden bazılarını X yayınında paylaştı. Uzay ajansı, oldukça volkanik olan ayın dikkat çekici siyah beyaz bir görüntüsüyle ilgili olarak, "JunoMisyonu'muzun #JunoCam cihazı, bugün yakın temas sırasında Jüpiter'in ayı Io'dan altı görüntü elde etti. Bu siyah beyaz görüntü, yaklaşık 1,500 mil (2,500 kilometre) yükseklikte çekildi" ifadelerini kullandı.
Io, en volkanik cisim unvanını, Güneş Sistemi'nin en masif gezegeni olan Jüpiter'in yanı sıra diğer büyük Jovian uydularının kütle çekim etkisi nedeniyle kazanır.
Birleşik olarak, Jovian uyduları ve Jüpiter, Io'ya çekip ittikçe, gelgit kuvvetleri oluşturur. Bu gelgit kuvvetleri o kadar büyüktür ki, Io'nun yüzeyini o kadar yoğun bir şekilde esnetebilir ki, yüzeyi 330 fit (100 metre) kadar yükselebilir ve düşebilir.
Bu nedenle, yaklaşık olarak Dünya'nın Ayı büyüklüğünde bir cismin yüzeyi, mil uzunluğundaki lav püskürten yüzlerce aktif yanardağla kaplıdır.
Bu parçacıkların bazıları, Jüpiter'in ince, su olmayan atmosferinden kaçar ve ardından Jupiter'ın manyetik alanları tarafından yakalanır, gaz devi gezegenin etrafında sıcak bir plazma halkası oluşturur. Ve işte Juno uzay aracının topladığı verilerin gezegen bilimcileri için bu kadar değerli olmasının sadece bir yolu budur.
Io'ya olan bir başka yakın yaklaşım için fazla beklemeye gerek yok. Uzay aracı, 2 Şubat 2023'te bu Jovian ayının volkanik yüzeyine yaklaşık 930 mil (1,500 km) mesafeden tekrar geçecek.
Aslında, bu Juno'nun Io'ya yakın bir yaklaşım yapacağı son sefer olmayacak, ancak bu yakın geçişler giderek daha uzak hale gelecek, 11,000 km uzaklıktan başlayacak ve 100,000 km civarında bir final geçişle sona erecek.
Io'ya son yaklaşımın ardından, Juno, uzatılmış misyonunun sonuna (asıl misyonu Temmuz 2021'de tamamlandı) Eylül 2025'te, gezegenin ve uydularının 9 yıllık bir çalışmasını sona erdirmek üzere bilinçli bir şekilde Jüpiter'in atmosferine çarptırılacak.
