Bu yazımda lenf bezlerinin kanseri, lenfomalar, hakkında bilgi vereceğim. Lenfoma tedavisini genelde hematologlar yapar. Benim hem hematoloji hem de onkoloji uzmanlığım olduğundan değişik tipteki lenfomaları tedavi edebiliyorum. Hematoloji uzmanlığım sırasında dünyanın önde gelen ‘lenfomacıları’ ile çalışmaktan övünç duydum. Onların sayesinde lenfoma konusunda birçok araştırma yaptım ve çok şey öğrendim. Şunu da belirteyim, Türkiye’de hematoloji uzmanı (hematolog) sayısı daha az, aynen Amerika’da olduğu gibi. Haydi gelin lenfoma konusunda bilgi edinelim....
Lenfoma Nedir?
Lenfatik sistemin kanserlerine lenfoma denir. Lenfatik sistem, vücudumuzun birçok yerine dağılmış olan lenf bezleri, dalak ve kandaki lenfositlerden oluşur ve bizi enfeksiyonlara karşı korur. Lenfositlerin genetik şifresinin anormalleşmesi ve sonrasında kontrolsüz büyümesiyle lenfoma oluşur. Lenfositlerin vücudun her yerine gidebilmeleri nedeniyle lenfomalar da tanı anında vücutta yayılmış olabilirler. Lenfomaların yüze yakın tipi vardır. Bunlardan bazıları çok yavaş büyürken, bazıları da çok hızlı ilerler. Lenfomalar aslen kemoterapi, bazen de radyoterapi ile tedavi edilir ve genellikle tedaviye iyi yanıt verirler. Lenfoma tedavisinde ameliyatın rolü yoktur.
Lenfoma Belirtileri Nelerdir?
Lenfomanın genelde ilk belirtisi boyunda, koltuk altında, kasıkta lenf bezi şişmesidir. Enfeksiyonlar da lenf bezi şişmesine neden olsa da, lenfomalar genellikle sert ve yerinde sabit şişkinlikler yapar. Lenfoma karın ve göğüs içinde de lenf bezi şişkinliğine sebep olabilir ve bunlar ancak çok büyüdüklerinde fark edilebilirler. Lenfomanın diğer belirtileri ateş, kilo kaybı ve iç çamaşırları değiştirtecek kadar olan gece terlemelerdir. Yavaş büyüyen lenfomalar hiç belirti vermeyip, rutin kan sayımında da bulunabilirler.
Lenfoma tanısı nasıl konur ve nasıl evrelenir?
Lenf bezi şişliği ile gelen hastalarda tanı biyopsi ile konur. Biyopsinin ince iğne ile yapılmaMAsı ve mümkünse tüm lenf bezinin blok olarak çıkarılması lenfoma tanısı ve tiplendirilmesi için çok önemlidir. Diğer taraftan akciğer veya karaciğer gibi organ tutulumu ile gelen hastalarda tutulan organdan biyopsi gerekecektir. Tanı sonrasında çeşitli kan tahlilleri, evreleme için kemik iliği biyopsisi ve çeşitli görüntüleme yöntemleri (PET, tomografi gibi) gerekebilir. Değişik lenfoma tipleri için değişik evrelemeler olsa da, genel olarak Ann-Arbor evreleme sistemi kullanılır. Lenfomada evrelemenin hastalık seyrine etkisi, meme ve mide kanseri gibi katı tümörlerin evrelenmesinin etkisine göre daha sınırlıdır.
Ann-Arbor Evreleme Sistemi
Evre I: Tek bir lenf bölgesinde tutulum (sağ koltuk altı gibi)
Evre II: Diyaframın altında veya üstünde sınırlı, birden fazla lenf bölgesinin tutulumu
Evre III: Diyaframın hem altında, hem de üstünde sadece lenf bezlerinin tutulumu
Evre IV: Dalak harici organ tutulumu (akciğer, karaciğer, kemik iliği gibi)
Lenfomanın tipleri nelerdir?
Lenfomalar ilk önce Hodgkin ve Hodgkin-dışı olarak iki ana gruba ayrılır. Hodgkin lenfomaların tedavi ile tamamen iyileşme şansları çok yüksektir. Hodgkin-dışı lenfomaların ise yüze yakın değişik tipi vardır. Bunları da yavaş seyirli, agresif ve çok agresif diye üçe ayırabiliriz. Yahut kanserli lenfositlerin tipine göre B- ve T-hücreli lenfoma diye de ayırabiliriz ki, T hücreli lenfomalar daha nadir olup genelde agresiftirler ve B-hücreli lenfomalara göre tedaviye daha dirençlidirler. Yavaş büyüyen lenfomaların en sık görülenleri küçük lenfositik lenfoma (diğer ismiyle kronik lenfositik lösemi) ve foliküler lenfomadır. En sık görülen agresif lenfoma ise yaygın büyük B hücreli lenfomadır. Çok agresif lenfomalar ise akut lösemi sınıfındadırlar ki acil tedavileri gerekir.
Lenfoma Tiplendirmesi
Hodgkin lenfoma
Nodüler lenfosit predominant Hodgkin lenfoma
Klasik Hodgkin lenfoma
Nodüler sklerozan klasik Hodgkin lenfoma
Karışık hücreli (mixed cellularity) klasik Hodgkin lenfoma
Lenfositten zengin klasik Hodgkin lenfoma
Lenfositten az klasik Hodgkin lenfoma
Hodgkin-dışı lenfoma
Yavaş seyirli Hodgkin-dışı lenfoma
Küçük lenfositik lenfoma (kronik lenfositik lösemi)
Lenfoplazmasitik lenfoma (Waldenstrom)
Saçlı hücreli lösemi
Foliküler lenfoma (Grad I ve II)
Marjinal zon lenfoma
Manto hücreli lenfoma
T hücreli granüler lenfositik lösemi
Mikoziz fungoides
T hücreli prolenfositik lösemi
Agresif Hodgkin-dışı lenfoma
Yaygın büyük B hücreli lenfoma
Manto hücreli lenfoma (agresif veya yavaş seyredebilir)
Foliküler lenfoma (Grad III)
Periferal T hücreli lenfoma
Anaplastik büyük hücreli lenfoma
Çok agresif Hodgkin-dışı lenfoma
Burkit lenfoma
B lenfoblastik lenfoma/lösemi
Erişkin T hücre lenfoma/lösemi
T lenfoblastik lenfoma/lösemi
Lenfoma nasıl tedavi edilir?
Lenfomaların tedavisi tipine, evresine ve hastanın durumuna göre değişir. Bazı yavaş seyirli lenfomaların en başta tedavisi bile gerekmezken ("bekle ve gör"), bazı lenfomalar güçlü kemoterapiler ve kemik iliği nakli ile tedavi edilir. Neredeyse hiçbir lenfoma cerrahi olarak tedavi edilemez. Bazı durumlarda tedavide radyoterapi de kullanılabilse de, lenfomaların asıl tedavileri kemoterapi ve eşlik eden akıllı ilaç tedavisidir. Nüks etmiş veya yüksek riskli lenfomalarda kişinin kendisinden kemik iliği nakli de yapılabilir. Tedavilere dirençli lenfomaların tedavisinde genç hastalarda başkasından alınacak kemik iliği nakli de kullanılabilir.
Sağlıklı günler dileğiyle
Dr. Soley
