Türk Dünyası’nın din bilginlerinden Halife Altay, doğumunun 100. yıldönümünde, Türk Dünyası Belediyeler Birliği, Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği ve Zeytinburnu Belediyesi’nin işbirliği ile düzenledikleri bir panelle anıldı.

Yoğun bir katılımla gerçekleştirilen "Doğumunun 100.Yılında Halife Altay Anma Programı" öncesinde Kazlıçeşme Kültür Merkezi Akdeniz Salonu’nda Halife Altay konusunda yazılmış kitaplardan oluşan bir sergi açıldı. Ayrıca, Kazakların yedi bin kilometrelik büyük göçünü anlatan ve Kalender Yayınevi tarafından yayınlanan HAZİN GÖÇ’ün  yazarı JADİ ŞAKENULİ de kitaplarını imzaladı. “Doğumunun 100. Yılında HALİFE ALTAY”ı anma programına gelenlere özenle hazırlanmış Kazak pilavı ikram edildi. 

Doğumunun 100. yılında büyük Kazak düşünürü, din bilgini Halife Altay’ı anma programına Kazakistan İstanbul Başkonsolosu Yerkebulan Sapiyev, Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın,TDBB Genel Sekreteri Fahri Solak,Kazakistan'dan Dünya Kazakları Konseyi Genel Sekreteri Botagöz Uvatkan, Kazakistan Avrasya Üniversitesinden Danagül Mahatkızı, Hazin Göç kitabı yazarı Jadi Şakenulı, Mimar Sinan Üniversitesinden Prof. Dr. Abdülvahap Kara, Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği Onursal Başkanı Yakup Can, MSGSÜ Tarih Bölüm Başkanı Prof. Dr. Fatma Ürekli, Hoca Ahmet Yesevi Vakfı Başkanı İlyaz Saka, Kazak Türkleri Vakfı Başkanı Fazıl Toplu,Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Müdürü Metin Köse ve Ali Onur Kara, Kırgız Türkleri Derneği Başkanı Kurbanbek Kutlu, İstanbul Kültür A.Ş. Müdürlerinden Abdülmetin Keskin, Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu Başkan Yrd. Sayın Hüsamettin Sabri,Terekeme-Karapapak Türkleri Derneği Başkanı Engin Aybirdi, İstanbul Ülkü Ocakları il Başkan Yardımcıları Cihan Korkmaz, Saltuk Samet Aksun, Zeytinburnu Sporlular Derneği Başkanı Veli Akçura, Türkbirdev Başkan Yrd. Aibek Kochkorov, Merhum Halife Altay'ın ailesi, akrabaları ve çok sayıda davetli katıldı.

KONUŞMACILAR NELER ANLATILAR?

"Doğumunun 100.Yılında Halife Altay Anma Programı" konulu panel öncesinde Kazakistan İstanbul Başkonsolosu Yerkebulan Sapiyev, Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın, Halife Altay'ın oğlu Abdurrahim Altay, Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği Başkanı Şaban Serkan Dinçkök, HALİFE ALTAY’ın yaptığı çalışmaların Türk Dünyası ve Kazak kültürü açısından önemini belirten konuşmalar yaptılar.

Kazakistan Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu  Yerkebulan Sapivey ‘de yaptığı konuşmada Kazakistan’ın büyük çalkantılar yaşadığı bir dönemde, Halife Altay’ın yaptığı çalışmaların, Kazakların kimliğini korumada oynadığı rolün önemini anlattı. 

Türk Dünyası Belediyeler Birliği Başkan Vekili ve Zeytinburnu Belediye başkanı Murat Aydın açılış konuşması yaptı Murat Aydın yaptığı konuşma da, “Büyüklerimizi rahmetle yad etmek güzel bir duygu. Halife Altay 1953’de Türkiye’ye göçmen olarak geldi. Kazak Türklerinin tarihini ve kültürünü tanıtan yazılar ve kitaplar yayınladı. 1988’de Kur’an-ı Kerim’in Kazak Türkçesinde ilk melalini hazırladı. 1991’de Kazakistan‘ın bağımsızlığını kazanmasından sonra ata yurduna göç eden önemli bir şahsiyettir. 2003 yılında vefat eden Halife Altay’ı doğumunun 100.yılında Zeytinburnu ilçesinde anmaktan dolayı mutluyum” dedi. 

Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği Başkanı Şaban Serkan  Dinçtürk’te kendilerini yalnız bırakmayan Murat Aydın ve Kazakistan Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu Yerkebulan Sapivey başta olmak üzere bütün konuklara teşekkür etti. 

Oturum Başkanlığını Marmara Üniversitesi, Öğretim Üyesi Dr. Fahri Solak’ın yaptığı panelde konuşmacılar, Türk Dünyası’nın büyük din bilginlerinden Kazak asıllı HALİFA ALTAY’ı çeşitli yönleriyle ve yaptığı hizmetin günümüze yansımalarıyla anlattılar.
Panelde söz alan konuşmacılar:
Danagul Mahatkızı (Kazakistan Avrasya Üniversitesi) Botogöz Uvatkan (Dünya Kazakları Cemiyeti Genel Sekreteri) Jadi Şakenulı (Hazin Göç kitabı yazarı)                                                                Prof. Dr. Abdulvahap Kara (Mimar Sinan Üniversitesi, Öğretim Üyesi)

HALİFE ALTAY’I Prof. Dr. ABDULVAHAP KARA’DAN DİNLEYELİM

100. Doğum Yılında Halife Altay paneline konuşmacı olarak katılan “ANADOLU’DAN ANAYURDA MANEVİYAT ÖNDERİ HALİFE ALTAY” kitabının editörü, Mimar Sinan Ünüversitesi Öğretim Üyesi Abdulvahap Kara, hem Kazakistan’dan gelen konuşmacıların anlattıklarını Anadolu Türkçesi’ne çevirdi hem de Halife Altay konusunda kendi görüş ve düşüncelerini anlattı. O nedenle gelin, büyük Kazak din bilgini Halife ALTAY’ı (1917-2003) Abdulvahap Kara Hocamızdan dinleyelim:  

Müslüman Türk âleminin bir büyüğü, Kazak Türklerinin din alimlerinden Halife Altay 1953’te Türkiye’ye göçmen olarak geldi. Kazak Türklerinin tarihini ve kültürünü tanıtan yazılar ve kitaplar yayınladı. 1988’de Kur’an-ı Kerim’in ilk Kazak Türkçesi’nde mealini hazırladı. 1991’de Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra ata yurduna göç etti ve 2003’te vefat edene kadar din alanında büyük hizmetler verdi. 70 yıllık Sovyet yönetiminden sonra, İslami bilgilerin ve kültürün canlandırılması için yaptığı çalışmalar ön plana çıkan ve dini eserleri ve ilmi kişiliğiyle büyük saygı ve sevgi gören Halife Altay 100. doğum yıldönümü olan 2017’de Türkiye, Kazakistan ve Avrupa ülkelerinde birçok bilimsel toplantılar ve etkinliklerle anılması planlanmaktadır.

Halife Altay, 15 Aralık 1917'de Doğu Türkistan’ın Altay bölgesinin Şingil kazasında Akif Bey ve Melike Hanım’ın kurdukları yuvada dünyaya geldi. İlk dini eğitimini Muaviye İsabey ile Ahmet Ali Caysanbayoğlu’ndan aldı. 16 yaşından itibaren köyde imamlık yapmaya başladı. Altay’ın ailesi 1938’de Doğu Türkistan’dan hicret ederek Hindistan’a yerleşti. Buradan 1953’te Türkiye’ye geldi. Halife Altay ilk eserini 1977’de “Kazak Türklerinin Şeceresi” adıyla İstanbul’da yayınladı. 1980’de Kazak Türkçesinde “Kur’an Yolu ve İmanın Şartları” kitabı ve göç anılarını manzum bir şekilde anlatan “Esteliklerim” yayınlandı. 

Aynı zamanda tarihçi ve etnograf olan Halife Altay’ın Türkiye’deki Kazakların tarih ve örf-adetlerini konu alan eseri “Anayurttan Anadolu’ya” 1981 yılında Ankara’da Kültür Bakanlığı yayınları arasında çıktı. Bu eser, 1994 yılında, Kazakistan Yazarlar Birliği tarafından “Alaş Ödülüne” layık görüldü.

Onun en önemli eseri olan ve Türkiye’deki Kazak göç liderlerinden ve hocalarından Delilhan Canaltay ile birlikte hazırladığı Kur’an-ı Kerim’in Kazak Türkçesi’ndeki ilk mealini 1988’de İstanbul’da yayınladı. Bu eser Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra tekrar tekrar basılarak yüzbinlerce adet dağıtılmıştır. Halife Altay’ın Türkiye’de yayınlanan tüm eserleri daha sonra Kazakistan’da Kazak Türkçesi’ne çevrilerek tekrar yayınlanmıştır.

1993’te Kazakistan’a yerleşen Halife Altay burada Kazak Türkçesi’nde dini sahada birçok esere imza attı. Halkı irşad yolunda bıkmadan yorulmadan şehir şehir bölge bölge gezerek vaazlarda bulundu. Bağımsızlıktan sonra dini özgürlüğe kavuşan ve dine susamış olan Kazak halkını aşırı dini akımlardan sakınmaları yolunda bilgilendirici çalışmalar yaptı.

2001’de Kazakistan’ın bağımsızlığının 10. yılı kutlamaları çerçevesinde, Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Halife Altay’ı Kazakistan millî kültürüne yaptığı hizmetlerinden dolayı altın madalya ile taltif etti.

Altay, bağımsızlığını kazanmasından son nefesine kadar Kazakistan’da yaşadı. Almatı’da kurulan İnabat isimli derneğin şeref başkanlığını da yürütmekteydi. 15 Ağustos 2003 sabahında Almatı’da 86 yaşında vefat etti. Devlet töreniyle defnedildi. Halife Altay’ın cenazesine Kazakistan’ın önde gelen siyaset ve kültür adamlarının yanı sıra sanatçıların ve kalabalık bir vatandaş topluluğu katıldı. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Halife Altay’ın ailesine gönderdiği başsağlığı mesajında şunları söylemektedir:

“Halife Altay aksakalın vefatı münasebetiyle taziye mesajımı lütfen kabul ediniz. O, ülkemiz yeni bağımsızlığına kavuştuğu ve sıkıntılı günleri baştan geçirdiği dönemde, halkımızın maneviyatının temizlenmesine, yüreklerine iman nurunun yerleşmesine büyük katkı sağladı. Ülkesi ve halkının özlemiyle yanıp tutuşarak ata yurduna dönmesi ve bağımsız vatanının kalkınma adımlarını kendi gözleriyle gördükten sonra gözlerini ebediyete yumması da heyecan vericidir. O kalbi çok temiz ve çok takvalı bir kişiydi. Merhuma Allah’tan rahmet diliyorum. Yüce Yaradan geride kalan kederli ailesine sağlık ve esenlik versin.”

Kazakistan Diyanet İşleri Başkanı Prof. Absattar Hacı Derbisali‟nin kurumun dergisinde yayınlanan “Derin Düşünceli Danışmanımız İdi” başlıklı mesajı:

“Halife Altay aksakalı Kazakistan’ın bağımsızlığını kazandığı ilk yıllardan beri tanırım. Herkes biliyor ki yetmiş yıllık ateizmden sonra dinimize kavuştuk. İslam’ın kültür, medeniyet, ilim, eğitim ve sınırsız manevi âlem olduğunu dini bilgisi olan, geniş düşünceli, ferasetli ve basiretli aydınlar ancak iyi bilir. Dinî özgürlük geri gelmesine rağmen, ondan tamamen kopmuş olan halka anlatacak, bilgilendirecek, gözünü açacak muallim, hoca, imam ve ulemalar yok ise sadece özgürlük ve talep ne işe yarar, değil mi?

İşte böyle bir durumda, Allahü Teala ta Türkiye’den Halife Altay kardeşimizi bize gönderdi. Bunun için yüce Mevla’ya sonsuz şükürler olsun! Dine susayan kardeşlerimiz yur-da dönen aksakalı bağrına bastı. Hürmetle karşılayıp başına taç yaptı. Aksakal Kur’an okudu, hayır duasını verdi. Dini sohbetler yaptı. Kazakça yayın yapan basın organları birbirleriyle yarışarak takva âlimin samimi ve ihlaslı sözleri ile dileklerini, din konusundaki makale ve hatıralarını kalabalık okuyucuları ile dinleyicilerine, seyircilerine ulaştırdı…

Halkımızın da dinimizin de büyük hizmetkârı, duası kabul olan takva kişisi bu dünyadan göçtü. Allah gani gani rahmet eylesin, mekânınız cennet olsun, Halife Ata!”

Türkiye Kazakistan Büyükelçiliği Din İşleri Müsteşarı Mustafa Yıldız’ın mesajı:

“Büyük bir âlim idi. 86 yaşında dünyadan göçen Halife Altay tüm hayatını hayırlı işlere adamıştı. Onun vefatı hem Türkiye’de, hem öz vatanı Kazakistan’da büyük bir kayıp olarak nitelendirildi. Ben bu sene Ağustos ayının başında Almatı’ya elçiliğin din işleri müsteşarı olarak geldiğimde, ilk önce ziyaret ettiğim yer Halife Altay’ın evi idi. Çok hastay-mış. Türk Diyanet İşleri Başkanlığı’nın temsilcisi olduğumu öğrenince gözleri yaşardı. Konuşmaya dermanı yoktu. Buna rağmen benim söylediklerimi hiç eksiksiz anlıyor, eliyle tutarak memnuniyeti bildiriyordu. Çok sıkıntılı dönemlerinde Anadolu’da rahata kavuşan Kazak Türklerinden çıkan merhum Halife Altay büyüğümüz dünya Kazaklarının manevi önderi olmuştu. Halife Altay sadece Türkiye’de değil, tüm Türk dünyasında tanınmış şahsiyet idi. Merhum Halife Altay’a Allahü Teala rahmetini esirgemesin.”

Mezarı çoğunlukla Kazakistan siyaset adamları ve aydınlarının defnedildiği Kensay Mezarlığı’ndadır.

Çalışmaları ve hayatı hakkında Türkiye’de ve Kazakistan’da çok sayıda makale yayınlanan Altay hakkında Almatı ve Astana şehirlerinde çeşitli toplantılar ve sempozyumlar da düzenlendi. Daha sağlığında 1999’da Marmara Üniversitesi’nde Kazıbek İslambek isimli bir Kazakistanlı öğrenci tarafından Prof. Dr. Ahmet Kanlıdere’nin danışmanlığında yüksek lisans tezi de hazırlandı. Bu tez eksiklikleri ikmal edilerek Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Abdulvahap Kara tarafından doğumunun 100. yılı münasebetiyle 2017 senesinde İstanbul’da kitap olarak yayınlandı.

Hizmetleri Türk-İslam âleminde hiç unutulmayacak olan Halife Altay’ı 100. yaşı kutlamaları vesilesiyle bir daha rahmetle anıyoruz. Ruhu şad, mekânı cennet olsun!