Muhalefetin “Anayasa değişikliği maddelerini halka anlatmıyorlar, saklıyorlar” şeklindeki söylemleri herkesçe malum. Maddeleri gizleyen yoktu, mecliste okunarak oylanmıştı, ama muhalefet o sırada başka işler peşindeydi!

Resmi Gazetede, TBBM web sitesinde, basın organlarında yayınlanıyordu değişikliğin tüm maaddeleri. Zaman geçtikçe CHP’nin umudu olan “maddeleri saklıyorlar” söyleminin tutmadığı görüldü. 

Nihayetinde, aslen Çanakkaleli olan CHP Konya Milletvekili Hüsnü Bozkurt’un, “Evet çıkarsa sizi kovalar İzmir’den denize dökeriz” gibi iç savaş çağrıştıran sözlerine kadar geriledi CHP muhalefeti. Ülkem adına olduğu kadar, şehrim Konya adına da üzgünüm, Konya etiketini taşıyan bir vekilin söylemlerinden dolayı. 

Bugünkü yazımında anayasa maddelerini incelemeye devam edelim.

YARDIMCILAR VE BAKANLAR İÇİN DE SORUŞTURMA AÇILIR

106. madde Cumhurbaşkanı yardımcıları ve vekaleti düzenliyor.

Makamın herhangi bir nedenle boşalması halinde 45 gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılacak. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet edecek. 

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanacak ve görevden alınacak, TBMM önünde and içecekler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erecek.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olacak. Haklarında, görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilecek.

Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona erecek. 

Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.

Görüldüğü üzere yardımcılar ve bakanlar mecliste yemin ediyor, meclis tarafından gerekli olduğu hallerde haklarında soruşturma açılıp yargılanabiliyor.

Bu husustaki muhalif söylemlerin de gerçeği yansıtmadığı açıktır.

…

TEK TARAFLI SEÇİM KARARI ALINAMIYOR

116. madde  Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesini düzenliyor.

TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak.

Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde de TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi de birlikte yapılacak.

Görüldüğü gibi ne Cumhurbaşkanı meclisi feshedebiliyor, ne de meclis Cumhurbaşkanını indirebiliyor. İkisi de birbiri için seçim kararı aldığında, birlikte seçime gidiyor. Oysa mevcut yasada Cumhurbaşkanı meclisi seçime götürdüğünde kendisi yerinde kalıyor, Meclisin ise Cumhurbaşkanlığı seçimini yenileme yetkisi bulunmuyor.

KAFAYA GÖRE OHAL YAPILAMAZ

119. madde Olağanüstü hal yönetimini düzenliyor.

Cumhurbaşkanı savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilecek.

OHAL kararı Resmi Gazetede yayımlanıp aynı gün TBMM onayına sunulacak. Görüldüğü gibi meclisin onayı olmadan OHAL yok.

Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104. maddenin 17. fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir.  Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmi Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.

Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM’nin  toplanamaması hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.

İddia edildiği gibi yasa Türkiye’yi kararname ülkesi yapmıyor. Aksine kararnamelerde Cumhurbaşkanı-Meclis hemfikirliliğini zorunlu kılıyor.

ASKERİ MAHKEMELER TARİHE KARIŞACAK

142. madde “Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir” hükmünü korurken, “Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamaz. Ancak, savaş halinde asker kişilerin görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilir” hükmünü getiriyor.

Yasa Askeri Mahkemeleri kaldırıyor.

...

ANAYASA MAHKEMESİ ÜYELERİ, İLGİLİ 

KURUMLARIN ÖNERDİĞİ İSİMLERDEN ATANIYOR

146. madde Anayasa Mahkemesi’ni yeniden düzenliyor. Bakalım koparılmaya çalışılan fırtına neymiş.

Mevcut yasaya göre 17 üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi, Askeri Mahkemelerin kapanması nedeniyle 2019’dan itibaren 15 üyeden oluşacak.

Eskiden olduğu gibi TBMM; iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulunun (…) göstereceği üç aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından göstereceği üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçecek.

Yine eskiden olduğu gibi Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından gösterecekleri üçer aday içinden; üç üyeyi YÖK’ün (…) öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçecek. 

Burada aslolan Meclisin ve Cumhurbaşkanının seçip atadığı üyelerin ilgili kurumların önerdiği isimler arasından atanıyor olmasıdır. Cumhurbaşkanı muhalefetin dediği gibi “kafasına göre” atama yapamıyor.

Unutmadan; önceki yasada Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi’nin önereceği isimlerden birer tanesini de Cumhurbaşkanı üyeliğe atıyordu. Yani yeni düzenleme ile Cumhurbaşkanının atadığı üye sayısı iki eksiliyor. Ve muhalefet, maddeyi anlatmadan bu atamaları çarpıtıyor.

…

Kalan maddeleri yarın incelemeye devam edelim.