Hayatımıza yaklaşık dokuz yıl önce girdiler. İlk örnek olduğu için özellikle Bitcoin  adıyla anılan kripto paralar, son dönemde dünyada ve ülkemizde gündemden düşmüyor. 

Bitcoin, Dijital Şifreli Kripto para…Satoshi Nakamoto diye bilinmeyen bir Japon isim tarafından 2008 yılında ortaya çıkarıldı. Ardından da çok sayıda kripto para birimi oluştu. Bugün itibariyle dünyada, 1400’den fazla  kripto para mevcut.

Sürekli bize batacağı, onlardan uzak durmamız gerektiği anlatılıyor. Devletlerin bir kısmı da Bitcoin karşısında tedirgin ve bu yeni durum karşısında nasıl tavır almaları gerektiğini bilemiyorlar. Bu güne kadar bize empoze edilen korkulara, devletlerin yasaklama-sınırlama girişimlerine rağmen Bitcoin gündemde kalmaya devam ediyor.

Bir banka ya da aracı kuruma tabi olmadan özgürleştiren ve bu bağlamda nakit ve vakit açısından daha düşük maliyetli görülen kripto sistem, merkezi bir veri tabanına bağlı olmamasıyla ( desantralize ) dikkat çekerken fiziksel bir varlık da taşımıyor.

Bitcoin’in çıkış noktası, kripto paranın blok zincir (blockchain) teknolojisinden faydalanarak elektronik ödeme aracı olarak kullanılması mantığına dayanıyor. Finans piyasalarıyla ilgilenen insanların bir çoğu kripto paraları kumar olarak görürken, birçok kişi ise bunların kredi kartı gibi bir devrim ve bir geleceği olduğu düşünüyor ve ben de bu şekilde düşüneler arasındayım. 

Paranın hangi özelliğini taşıyorlar ? Paranın yerini alabilir mi ?

Yazar Demir Küçükaydın, yazılarında bitcoin ve benzeri dijital paraların ulus devletleri zayıflatacağı gibi “Altın-Para, Altın karşılığı olan Kağıt Para, karşılıksız (Fidüsyer) İtibari Para (Devletlerin yani Merkez Bankalarının bastığı para), bankaların yarattığı Giral Para (Bankaların kredi vererek yarattığı para) gibi paranın bütün biçimlerinin yerine geçebileceği, ama bu özelliklere sahip bir para olarak henüz kullanılmaya başlanmadığını, bunun mücadelesini vermekte olduğunu” yazdı.

Uluslararası para merkezlerinin tekelini kırabilir mi ?

Bitcoin Vakfı Kurucu Direktörü J. Matonis “Bitcoin’in Taht Oyunları” konulu konferansta yaptığı konuşmasında, bitcoin ile en yaygın uluslararası ödeme biçimi olan SWIFT’in kurduğu tekelleşmenin kırılacağını, dolar ve avronun öneminin azalacağını, para basmak için merkez bankalarına ihtiyaç kalmayacağını ve dijital paraların yaygınlaşmasının ABD’nin küresel hegemonyasını zayıflatacağını ileri sürdü.

Bitcoin piyasasında fırtına ne zaman dinecek ?

Bitcoin piyasası henüz yeterince derin değil. Bu nedenle çok güçlü dalgalanmalar görülebiliyor.

Aralık ayında 20 bin dolara yaklaşan Bitcoin şu anda 7 bin dolar civarında seyrediyor. Değerinde yaşanabilen aşırı dalgalanmalar şifreli (kripto)paraların böyle bir para işlevini üstlenmelerini zorlaştırıyor. 

Çıkışlara olduğu kadar inişlere de olanak veren bu sistem, söz konusu paraların spekülatif niteliğini ve manipülasyona açık olmasını öne çıkardığı için ciddi riskler barındırıyor. 2013 yılındaki 1.150 dolarlık fiyatı 2014 yılında 450 dolara kadar indi. Böylesi dalgalanmaların tekrar görülmeyeceğine dair elimizde bir kanıt yok. 

Piyasalar derinlik kazanana, dünya çapında Bitcoin ve türevleriyle ilgili yasal düzenlemeler tamamlana kadar hala yüksek risk taşıyan bir yatırım olarak görmek gerekiyor. 

Bitcoin ile ilgili farklı ülkelerden gelen haberler ne yönde? 

Kırılgan Bitcoin piyasası kolaylıkla kafa karışıklıklarına yol açabiliyor. ABD, Çin, Kore ve Hindistan Bitcoinin şu andaki hızlı düşüşüne katkıda bulunan haber kaynağı ülkeler oldu.

Son olarak dikkat çeken gelişmelerden biri, Hindistan’ın kripto paraya karşı çektiği rest göze çarpıyor. Bitcoin ticaretinin % 40'ının Yen ile Japonya üzerinden gerçekleştirilmesi Japonya hükümetini harekete geçirdi. Ulusal Vergi Dairesi 16 Şubat ve 15 Mart arası beyannamelerde kripto para kazançlarının da işlenmesini istiyor.

Kripto paraların dayanağı var mı ? Güven faktörü etkili mi ?

Blok zincir teknolojisi sayesinde bir merkezi otoriteden destek almadan kurgulanan sistemin başlangıçtaki cazibesi bu olabilir fakat aynı zamanda güvencesi ve dayanağı olmayan ve henüz yeterince kabul görmeyen bir varlıktan bahsediyoruz.

İşte bu noktada kuvvetle hissedilen güven ihtiyacı önemli bir unsur. değişim aracı ya da hesap birimi gibi parasal fonksiyonların geçerli olması için de..Kaldı ki, bugün dünya çapında kullanılan paraların da temelde bir güven unsuruna tabi olduğunu unutmamalıyız. 

Türkiye de durum nasıl ?

Bitcoine Türkiye’de olumlu yaklaşanlar kadar (temkinli olumlular da dâhil), ona şiddetle karşı çıkanlar da var. Kabaca iki cephe oluşmuş durumda. Örneğin T.C. Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya bitcoini dışlamadığı gibi: “dijital paraların iyi tasarlandıkları takdirde finansal istikrara katkı sağlayabileceğini” belirterek, “bitcoin ve benzeri kripto para birimlerini yakından takip ettiklerini” söyledi.

Diğer taraftan bitcoine karşı çıkan bir cephe de mevcut. Kalkınma Bakanı Zeybekçi : " Bu, zaman zaman ortaya çıkan, bizim şahit olduğumuz saadet zincirinin benzeridir. Global saadet zinciri olma ihtimali yüksektir. İnsanların mağdur olmak, daha doğrusu küçük tasarruf sahiplerinin mağdur olması potansiyeli son derece yüksektir. Vatandaşlarımız maceraya fazla hevesli olmasınlar” biçiminde  bitcoin konusunda uyardı.

Bitcoin Yasal mı ?  Yasa dışı mı ?

Türkiye’ de SPK' nın  ( sermaye piyasası kurulu ) kendi sitesinde Bitcoin'le ilgili hazırlanmış bir rapor mevcut. BDDK'nın sitesinden ise legal veya illegal olduğuna dair net bir şey yok Bitcoin transferlerinde, Bitcoin hesapları herhangi bir merkezi kuruluşa bağlı olmadığından birisine yanlışlıkla atarsanız, hesabınızı çaldırırsanız, yüzünden başınıza kötü bir şey gelirse devletten yardım alamazsınız. Sadece böyle kısa bir açıklama bulunmaktadır. 

Bitcoin de dahil olmak üzere dijital para birimlerine ilişkin Türk kanunlarında herhangi bir düzenleme yapılmamış. Bu da beraberinde Türk Ceza Kanunu’nda yer alan kanunların suç saymadığı fillerin ceza gerektirmediği maddesinden hareketle işlemin illegal olmadığının bir ispatı olarak öne sürülmektedir.

Bitcoin kredi boyutuyla sorunlu

Paranın çok önemli bir kısmının “banka kredisi” biçiminde yaratıldığını biliyoruz.Bu anlamda paranın kredi boyutuyla ilgili olarak bitcoin tarafında ciddi belirsizlikler var.

Bitcoinin ortak muhasebe birimi olarak kullanılabilmesi de zor
Kapitalizmde şirketlerin muhasebe kayıtları devletlerin zorunlu kıldığı para birimi cinsinden yapılmak zorundadır. Zorunlu ortak bir ödeme ve muhasebe kayıt birimi devletlerin (ulusal paranın sahibi sahip olmaları nedeniyle) gücünün bir göstergesidir. Bu açıdan da bitcoin gibi dijital paraların ortak muhasebe kayıt birimi olarak kabul görmesi ve uygulanması beklenemez.

Bitcoin vergi ödeme aracı olarak kullanılabilir mi?

Bitcoin metaların ya da hizmetlerin değiştirilmesi sırasında kullanılabilirse de, bu işlemler üzerinden doğan vergilerin ya da doğrudan gelirler üzerinde alınan vergilerin ödenmesi sırasında ciddi sorun doğar. Çünkü tarihte de hep görüldüğü gibi, para her zaman vergi ile birlikte düşünülmüştür. 

Son olarak; Faiz getirisi olmayan, altın gibi ziynet eşyası olarak da kullanılamayan, dünya çapında kabul görmeyen bir para biriminin servet /değer biriktirme aracı olabilmesi için değerli olması ve genel kabul görmesi gerekiyor.

KAYNAK : Sn. Mustafa Durmuş , Sn. Hatice Karahan , Sn Şahver Kaya ve Sn Koray Pehlivanoğlu ‘ nun güncel basındaki yazılarından özetler  

FATMA ACAR ÜNLÜ 11.02.18