Kenarda dolar olsun ya da olmasın sıkı sıkı takip ediyoruz. Haklıyızda çünkü ekonomik durumu öğrenmenin en kolay yolu. Ekonomik verilerin tamamını takip etme imkânını bulamayanlar için ideal. Sonuç olarak dolar kuru ekonominin, piyasanın durumunu büyük ölçüde yansıtır.
Esasen “doların yükselmesi” ifadesinin doğrusu; Türk lirasının değer kaybetmesidir.
Türk lirası hangi koşullarda değer kaybederdi, hatırlamakta fayda var;
* Ülkede yeterli Ar-Ge’nin olmayışı,
* Üretim kapasitesinin düşmesi,
* İşsizlik,
* Halkın zaruri ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanması, bunun dışında tüketimde bulunamaması, talep olmayışı,
* Arz-talep dengesizliği,
* Halkın çalışmak yerine yardım kart, destek kart ile yaşamayı seçmesi ya da mecbur kalması,
* Terör ve eylemlerinin artarak çoğalması,
* Sınır komşularımız ile ilişkiler, dış politika,
* Yabancı turizmin azalması,
* Ekonomik istikrarsızlık,
* Halkın o parti-bu parti bölünmesi, partizanlık, farkında olmadan partisinin, vatan ve milletinin önüne geçmesi,
* Halkın mezhepçilik ya da ırkçılık ile bölünmesi,
* Kolluk güçlerinin durumu,
* Devlet içinde farklı yapılanmalar,
* Askerlerimizin başka ülke topraklarında bulunması, savaş hali,
* Düzenli cari açık verilmesi, cari fazlanın hiç oluşmaması,
* Dış borç ve yüksek faiz yükü,
* Oluşan döviz açığını ve yüksek döviz borcu nedeniyle, borç bulamama riski,
* Halkın borçluluk oranı,
* Devlet’in finansal gücü,
* Temel ihtiyaç gıda ve tarımdaki düşüş,
* İthalat bağımlılığı,
* Dış pazarlar ile rekabet edememe, ihracat yetersizliği,
* Fikirsiz; yenilikçi ve rekabetçi olmayan montaj sanayisinin oluşması,
* İnşaat gibi hareket etmeyen ve durağan yatırımlar,
* Rant ve faizciliğin ön plana geçmesi,
* Biz bakmasakta, dünya piyasaları önem verdiği için; derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye bakışı ve notu,
* İşlenmeyen tarım arazileri ve verimli toprakların taşlaşma oranı,
* Gelecekteki ekonomik beklentiler,
Ve daha birçok bilgiyi, dolar kuru bize izâh eder.
Genelde bu tür durumlarda yok dolar lobisi, yok ABD lobisi ifadelerini duyarız. Lâkin ABD, sadece parasından para kazanmak istemez. ABD, yurtdışına yani bizlere, Avrupa’ya, Asya’ya ürettiği malı satmak ister. Üretimini azaltmamak hatta artırmak ister. Çünkü işsizlik sorunu ABD vatandaşlarının en önem verdiği meseledir. ABD’de işsizliğin artması siyasilere seçim kaybettirmiştir.
ABD doları değer kazandığında; ABD’den mal almak isteyen ülkelerin maliyeti artar ve ABD’den mal alamaz. Böylece ABD’nin üretimi azalır, işsizlik doğar. İşsizliği, oluşan algıyı tekrar düzeltmek çok maliyetli, hatta bazen imkânsızdır. Bu sebeple dolar aşırı değerlenmeden müdahele edilir. Gerekirse borç verir ya da verdirir.
İşte bu sebeple ABD’nin politikacıları, doların 1’e 3 artacak kadar değerlenmesini istemez.
Türk lirasının bu kadar değer kaybetmesi elbette hepimizin sorunu ve dertliyiz. Bu sebeple dolarımız olsa da olmasa da takip ediyoruz. Nasıl bu hale geldik? Sorusunun cevabı ise sanırım “tevazu”da gizli.
Acaba tevazuyu, yani kendini aşağıda görmeyi, aşağılık görme mi sandık? Bunun için mi gelirimizin üzerinde harcama yaptık? Gelirimiz yokken bile harcadık. Borç yedik. Başkasının parasını yedik. Böylece daha üstte mi olduk?
Maalesef atalarımızdan miras tevazu gitmiş, israf gelmiştir. Zengininden, fakirinine marka kıyafetler, küçücük çocukların ellerinde son model cep telefonları, ipodlar, laptoplar var da var.
Gelir yetersizliğimiz, üretim eksikliğimiz varken; fazla harcamamız, hatta borçlanmamız ve faiz yükümüzün oluşmasını mantık kabul etmez.
Sanırım o meşhur hikâyedeki “vali olup da, adam olamamak” bu… Vali gibi şık kıyafetlerimiz, telefonlarımız oldu ama çok fazla borçlandık, tevazu, adamlık uçtu gitti.
Şimdi acaba dolara yatırım yapmalı mı? Yapmamalı mı?.. Diye soranlar var… Bunca sorun varken Türk lirası daha değer kaybeder ve dolar artar.
Ama ABD bu artışı tolere eder mi?.. Ürünlerinin pahalanmasına izin verir, rekabet avantajını kaybeder, ülkesinde işsizliği hortlatır mı? Maalesef tamamen ABD politikacılarının hedefleri ile ilişkili…
