Haber: Mert Osman Erman
Bu çılgınlıklar, TikTok'un bazı konulara orantısız derecede fazla katılım sağladığı durumlarda meydana gelir ve eski çalışanlar, uygulama kullanıcıları ve BBC'nin daha geniş sosyal medya verilerinin analizi ile belgelenmiştir. Bu çılgınlıklar, günlük yaşamda bozulmaya ve düzensizliğe yol açmıştır.
BBC'nin araştırması, TikTok'un algoritma ve tasarımının insanların normalde tavsiye edilmeyeceği videoları görmelerine neden olduğunu ve bunun da onları platformdaki kendi videolarında tuhaf şeyler yapmaya teşvik ettiğini gösteriyor.
TikTok, geçen ay Londra'nın Oxford Caddesi'nde soygun tehdidi gibi düzensizliklerden kendini uzak tuttuğunu ve bunu milyar kullanıcılı uygulamayı suçlayan politikacılar olduğunu söyledi.
Ancak BBC, TikTok ile bağlantılı zararlı davranışlarla ilişkilendirilen dört olayı son aylarda tespit etti:
Idaho, ABD'deki bir cinayet davetine çevrimiçi bir saplantı, masum insanların yanlışlıkla suçlanmasına yol açtı.
Nicola Bulley'nin kaybolmasıyla ilgili polis soruşturmasına müdahale, İngiltere'nin Lancashire bölgesinde meydana geldi.
İngiltere genelinde yayılan okul protestoları ve vandalizmi içeren olaylar.
Fransa'daki ayaklanmaların alevlenmesi, olağandışı bir yoğunlukta ve beklenmeyen yerlere yayıldı.
Eski TikTok çalışanları, bu çılgınlıkları "orman yangınları"na benzettiklerini ve özellikle uygulamanın izleyici kitlesinin genç ve etkilenmeye açık olabileceğini belirtiyorlar.
TikTok'un bir sözcüsü, uygulamanın "algoritmasının toplulukları bir araya getirdiğini ve güvenliği önceliklediğini" söyledi. Ayrıca, "zararlı yanlış bilgiyi" kaldırıyor ve doğrulanmamış bilgi içeren videoların erişimini azaltıyor.
İdaho Cinayetleri - Kasım 2022
Ben Kasım ayına kadar Moscow, Idaho'yu hiç duymamıştım. TikTok akışım, medya tarafından yaygın şekilde ele alınmadan önce, bir evlerinde uyurken dört öğrencinin cinayetiyle ilgili detaylarla doldu.
Cinayetleri kimin işlediği hakkında kanıt olmadan spekülatif teoriler TikTok'u ele geçirdi. TikTok kullanıcıları benzersiz bir şekilde saplantılı hale geldi. Kasım 2022'den bu yana bu konuyla ilgili bulduğum videolar, YouTube'da sadece 80,000 görüntüleme ile karşılaştırıldığında 2 milyar görüntüleme elde etti.
Eski çalışanlar, bunun TikTok'un tasarımının bir sonucu olduğunu söylüyorlar. Kullanıcılar çoğunlukla içeriği kendi ilgisini çekecek şekilde seçilen bir algoritma tarafından seçilen kısa videoların beslemesi olan "For You" sayfası üzerinden görüntülerler.
Bir video TikTok'a gönderildiğinde, uygulama, onunla ilgilenebileceğini düşündüğü diğer kullanıcıların akışında görünür, sadece arkadaşlarınız ve takipçileriniz tarafından teşvik edilmez, diğer bazı sosyal ağlarda olduğu gibi.
Kullanıcıların o video ile nasıl etkileşimde bulunduğuna bağlı olarak, algoritma bu videoyu diğer sosyal medya platformlarından daha hızlı ve daha büyük bir ölçekte milyonlarca insana itmek için karar verebilir gibi görünür. Eski çalışanlar ayrıca, çoğu sosyal medya kullanıcısının içeriği tüketmeye eğilimli olduğunu, ancak TikTok kullanıcılarının kendi videolarını yapma ve gönderme olasılığının daha yüksek olduğunu söylüyorlar.
Katılım, TikTok'un "bir numaralı önceliklerinden biri" olduğu, Chris Stokel-Walker'ın TikTok Boom adlı kitabında ortaya çıkan 2021 tarihli bir iç belgeye göre. BBC'ye şirketin kullanıcıların uygulamaya "aktif olarak yatırım yapmasını" istediğini söyledi. Bu katılım unsuru, Jack Showalter gibi insanlar için korkutucu olabilir; bazı TikTok kullanıcıları tarafından "hoodie guy" olarak adlandırıldı ve Idaho cinayetlerine karıştığı yanlış bir şekilde suçlandı. Kardeşi ailesinin aldığı tehditleri ve tacizi kınadı. "İnternet dedektif videoları aracılığıyla çok sayıda mağdur oluşturuldu," dedi.
Bir TikTok kullanıcısı olan Olivia, Florida'daki evinden binlerce kilometre uzakta bir dramaya kapıldı - altı saatten fazla süren bir uçuş yaptı ve bir hafta boyunca sahnede çekim yaptı. En az bir videosu 20 milyon görüntüleme elde etti.
"Bu soruları araştırmaya ve herhangi bir şekilde yardımcı olup olamayacağımı görmeye gitme ihtiyacı hissettim," dedi bana. Daha önce birkaç gerçek suç olayı hakkında videolar paylaşan deneyimli bir içerik oluşturucusu olan Olivia, TikTok içeriğinin "TikTok algoritmasının" etkisinin sahnede gezdiğinde "çok daha iyi olduğunu" kabul ediyor.
Olivia, insanlara yanlış suçlamalarda bulunmadı. Ancak geleneksel haber medyasının aksine, onay almadan kontroversiyel iddiaları yayınlayabilir. "Buna gücüm var," dedi.
Olivia, Idaho cinayetleri gibi konular etrafında TikTok etrafında yüksek düzeyde katılımın kullanıcıları video oluşturmaya teşvik ettiğini söylüyor. "TikTok'ta bir video, aynı videoyu Instagram'a yüklersem milyonlarca kez izlenebilirken, Instagram'da aynı videoyu paylaşsam 200 görüntüleme alır. Ve bu sadece TikTok'un algoritması."
Aralık ayında, daha önce hiçbir çevrimiçi dedektif tarafından adı anılmayan Bryan Kohberger cinayetle suçlandı ve daha sonra cinayetle suçlandı.
Nicola Bulley Vakası - Ocak 2023
Olivia deneyimli bir sosyal video oluşturucusu olsa da, çılgınlıklar aynı türde içerik yayınlamış gibi görünmeyen insanları da içine çekebilir ve onları büyük sayıda görüntüleme ile ödüllendirebilir.
45 yaşındaki Nicola Bulley'nin Lancashire'deki St Michael's köyünde kaybolması durumunun TikTok'ta nasıl yayıldığını gördüğü şekilde etkilendi. "Aynı içeriği aynı konu hakkında video üstüne video gördüğünüzde, sadece başka bir kişi olduğunuzu düşünmek çok kolaydır," dedi.
Nicola'nın en iyi arkadaşı Emma White'ın kayıp kadını oynadığı yanlışlıkla ima eden bir video paylaştı ve söylediğine göre bu video 72 saat içinde 3.6 milyon görüntüleme aldı.
Nicola Bulley adını taşıyan etiketin kullanıldığı videoların, ilk üç haftasında TikTok'ta 270 milyon görüntüleme aldığını, diğer büyük sosyal medya sitelerinde bulduğum daha düşük sayılarla karşılaştırarak buldum.
Ana akım medya da bu olayın tümüyle kapsamından sorumlu tutuldu, ancak TikTok'ta daha fazla açık yanlış bilgi daha hızlı yayıldı.
BBC, TikTok'un Heather'a gönderdiği ve spekülasyonu viral hale geldikten sonra yayınlamaya devam etmesini teşvik eden ve gönderilerini bir hit olarak alkışlayan e-postaları gördü.
Heather, bu dikkatle gelen "hakimiyet" ve "hak talebi" duygusunun insanların davranışını değiştirebileceğini söylüyor. Şimdi kendisi, çılgınlığa katkısından pişmanlık duyduğunu ve videolarını sildiğini söylüyor.
Heather, kaybolma olayının sahnesine gitmedi, ancak birçok diğer TikTok kullanıcısı gitti. Polis, insanların sosyal medya videoları çekmek için davanın içine müdahale etmeleri konusundaki eleştiriye tabi tutuldu ve sonunda anti-sosyal davranışı önlemek amacıyla insanları bölgeden çıkarmalarına izin veren bir dağıtım emri çıkardı.
Nicola Bulley'nin cesedi, kaybolmasından kısa bir süre sonra 17 Şubat'ta nehirden bulundu. Bir inceleme, ölümünün kaza sonucu olduğunu belirledi.
TikTok'un bir sözcüsü, kullanıcıların "doğal olarak" "ulusal bir konuşma anındaki hikayelere daha fazla ilgi gösterdiklerini ve bunun "24 saat haber raporları tarafından yoğunlaştırıldığını" söyledi. Ayrıca BBC'nin de bu tür hikayeler hakkında TikTok'ta gönderi yaptığını belirttiler.
Protestolar ve Ayaklanmalar - Şubat 2023 ve Haziran 2023
İngiltere'deki okullardaki olaylar ve Fransa sokaklarındaki olaylar, TikTok'un rahatsızlıkların nasıl tırmanmasına ve yerden yere yayılmasına yardımcı olabileceğini gösteriyor.
Şubat 2023'te, Merseyside'daki Rainford Yüksek Okulu'nun kızların eteklerinin uzunluğunu kontrol etmesiyle ilgili bir protesto TikTok'ta paylaşıldı. Üç gün içinde, 60'tan fazla okuldaki öğrenciler kendi versiyonlarını düzenledi ve kaydetti. Bir hafta sonra, 100'den fazla okuldaki öğrenciler de dahil oldu.
Bazı durumlarda işler çığırından çıktı: camlar kırıldı, ağaçlar ateşe verildi ve öğretmenlere saldırıldı. "TikTok, insanların bir okulda viral olan bir şeyi alıp bütün bölgeye taşımasına ve diğer okulları geçebilmek için bir yarış yapmasına yardımcı olmak için tasarlandığını hissettiriyor," dedi eski bir TikTok moderatörü olan Jasmine.
TikTok'un algoritmasının, futbol gibi tipik ilgi alanlarına sahip 15 yaşındaki bir erkeğe aitmiş gibi davranacak bir gizli hesaba ne tür içerikler önerebileceğini görmek istedim. Futbol gibi tipik ilgi alanlarına sahip 15 yaşındaki bir erkek gibi davranan bir gizli hesap olarak TikTok'un algoritmasının ne tür içerikler önerebileceğini görmek istedim.
Futbol ve oyunlarla ilgili videoların önerildikten sonra gösterilen dördüncü video, 25 yaşındaki bir etkileyici olan Adrian Markovac adlı bir kişiydi. Kendini geliştirmeyi teşvik ettiği gibi, bazı videoları da okul kurallarına, ev ödevine ve tuvalete gitmek için sor sormaya karşı isyanı teşvik ediyor ve öğretmenlere hakaret ediyor.
Videolarının altındaki yorumlar arasında, bazı İngiliz gençlerin, Bay Markovac'ın tavsiyelerini izledikten sonra okuldan uzaklaştırıldığını söyledikleri görüldü.
BBC ile yapılan bir röportajda Bay Markovac, gençleri "saçma kurallara karşı isyan etmeye" teşvik ettiğini söyledi, ancak bir azınlık izleyicinin kötü kararlarından sorumlu tutulamayacağını söyledi.
Okul protestolarından birkaç ay sonra, 17 yaşındaki Nahel M'nin ölümü üzerine Paris ve Fransa'nın geri kalanına yayılan ayaklanmalar meydana geldi ve bir polis memuru tarafından vurulan kişiye sonradan cinayetle suçlandı. Fransız Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, düzensizliği TikTok ve Snapchat'a yükledi. Ancak başka bir TikTok çılgınlığı da oynuyor muydu? Yoksa Fransız Başkan sadece sorumluluğu başka bir yere mi aktarıyordu?
Nahel'in adını kullanan halka açık videoları Snapchat'ta 167,700 görüntüleme ile buldum (bu, özel sohbetlerde dolaştırılmış olabilecek bazılarını içermiyor). TikTok'ta, hashtag kullanılarak yapılan halka açık videolar 850 milyon görüntüleme aldı.
Bir kasaba olan Viry-Châtillon'da, videolar bir otobüsün yanarken ve bir gazete bayiinin yağmalanırken gösterildi. Belediye başkanı Jean-Marie Vilain, gösterilerin kasabada nadir olduğunu söyledi.
Ancak onun görüşüne göre "inanılmaz ve dramatik" olan şey, ayaklanmaların "düzenli olarak hiçbir şeyin olmadığı, her şeyin yolunda olduğu küçük kasabalar, şehirler, kasabalar" da dahil olmak üzere "provinsler, iller ve Guadeloupe kadar uzak yerlere" yayılmasıydı. "Maalesef, ayaklanmalar başladığında, TikTok, işte, burada ne yapabileceğimi göstermek için bir araç haline geldi. Siz daha iyisini yapabilir misiniz?" dedi. Vilain'in iddiası, ayaklanmalar ilerledikçe videoların daha da aşırı hale geldiğini gösteren videolarla destekleniyor.
Protestocularla konuştuğumda, Vilain ayrıca TikTok'ta geniş çapta paylaşılan yıkıcı eylemleri görmenin bazı insanlar için "normal haline geldiğini" söyledi. Bu içeriği paylaşan TikTok kullanıcılarına gönderdiğim mesajlarda aynı şeyi söyledi.
