Demans sözcüğü latince olup, kişinin aklının yitirilmesi anlamına gelmektedir.
Primer dejeneratif(yıkıcı) demanslar: Alzheimer hastalığı (fronto-parietal tutulum ön planda), frontotemporal demanslar (Pick hastalığı, frontal lob dejenerasyonu, frontotemporal demansla birlikte olan amyotrafik lateral skleroz)diğer yerleşimli demanslar (Lewy cisimcikli demans; parkinson hastalığı ile birlikte olan demans). Sınıflandırmanın ikinci ana başlığını vasküler demanslar oluşturur (multiinfarkt demans, stratejik bir alanda oluşmuş büyük bir infarkt sonucu demans, subkortikal küçük damar hastalığı). %10-15 oranında vasküler demans ve Alzheimer Hastalığı birlikte de görülebilir.
GERİYE DÖNÜŞLÜ DEMANSLAR
-Tedavi amacıyla verilen çeşitli ilaçlarla oluşmuş intoksikasyonlar (örn., analijezikler, antikolinerjikler) -Metabolik bozukluklar (azotemi, Hiponatremi, hipoglisemi)
-Endokrin hastalıklar (örn: hipotiroidizm)
-Kronik enfeksiyonlar
Konjestif kalp yetmezliği
-Kronik kardiak aritmiler
-Serebrovasküler olaylar
-Subdural hematom
-Kronik beyin enfeksiyonu
-Beyin tümörü
-Normal basınçlı hidrosefalİ
-Kronik anemi
-Malign olaylar
-Hipoksi ile birlikte olan kronik akciğer hastalığı
-B12 vitamini ve folat eksikliği
-Kimyasal entoksikasyonlar
-Alkolizm
ALZHEİMER HASTALIĞI
Alzheimer hastalığı gelişmiş ülkelerde kalp hastalıkları, kanser ve inmeden sonra ölüme neden olan hastalıklar arasında dördüncü sıradadır. Alzheimer hastalığı yaşlıda görülen demans tablolarının yaklaşık % 60’ını oluşturmaktadır. Hastalığın kadınlarda daha sık olduğu bilinmektedir.
Alzheimer Hastalığında Genetik ve Diğer Risk Faktörleri
Alzheimer Hastalığında hem çevresel ve hem de genetik faktörler önemli rol oynar. Alzheimer hastalığında % 2-5 oranında 21., 14., ve 1. kromozomlardaki mutasyonların sonucu olarak otosomal dominant bir geçiş söz konusudur. ABD’de 65 yaş ve üstünde %10, 85 yaş ve üstünde %47 oranında görülür.
Alzheimer Hastalığına neden olan diğer durumlar
-İleri yaş
-Apolipoprotein E4 allel
-Diabet
-Kadın cinsiyeti
-Beyinde ak madde lezyonları
-Kafa travması
-Hipotiroidizm
-Düşük eğitim düzeyi
-Sık sık uzun süreli genel anestezi
-Erken histerektomi
-Alkol alışkanlığı
-Hipertansiyon
-Myokard infarktüsü
-Atrial fibrilasyon(kardiyak aritmi)
Alzheimer Hastalığında beyin MRG’ı
Tüm beyinde atrofi , sulkuslarda genişleme, giruslarda küçülme (en belirgin frontotemporal alanlarda ve parahipokampal girusta) görülür.
Alzheimer Hastalığında Klinik
Hastalık çoğunlukla 65-70 yaş dolaylarında başlar. Hastalık genellikle sinsi bir seyir gösterir. Başlangıç döneminden sonra amnezi(öğrenme yateneğinin kaybı), afazi(kelime bulmada zorluk, nesneleri isimlendirmede zorluk), apraksi(motor harakelerde bozulma, örneğin üçgen yapamama) ve agnozi(vücudunun çeşitli bölümlerini tanıyamama, örneğin kolunu tanıyamama) gelmektedir. Eğitim düzeyi yüksek olanlar ikincil bellek bozukluğuna ve dilde akıcılığın bozulmasına direnç gösterirler.
Klinik özellikler dikkate alınıp Alzheimer hastalığını diğer demanslardan ayıran özellikler:
- Zaman ve bulunduğu yeri tanıyamama bozukluğu Alzheimer Hastalığının erken dönemlerinde yıkılır. Oysa diğer demans türlerinde nisbeten iyi korunmuştur. Anıları yetirme(epizodik bellek) Alzheimer hastalığında erken dönemde yıkılır. Yönetsel işlevlerde bozukluk (tasarlama, organize etme, sıraya koyma, soyutlama) özellikle fronto temporal demanslarda (FTD) ve subkortikal-frontal demanslarda görülür. Kognitif defisitler Alzheimer hastalığında ön sıradadır. Buna karşın kişisel bakım eksikliği ve disinhibisyon(utanma, mahcup olma duygularının kaybı) Frontotemporal demansın ana özellikleğidir. Benzer şekilde hezeyanlar(işitsel) ve özellikle görsel hallüsinasyonlar Lewy Cisimciği Demansın (LCD) erken semptomlarıdır. Psödodemans sözcüğü, bir psikiyatrik hastalığı (depresyon) olan yaşlılarda zihinsel yıkımı gösterir.
Demansta (Alzheimer Hastalığında) Tedavi
İlaçlarını muntazam alamaz, hastalık ilerledikçe beslenme ve elbiselerini giyip, çıkarma gibi en basit günlük faaliyetlerde bile başkalarının yardımına ihtiyaç duyar.
Alzheimer Hastalığında Bellek ve Diğer Kognitif Fonksiyonları Düzeltmeye Yönelik Tedavi
-Kolinesteraz Inhibitörleri Asetilkolinesteraz inhibitörleri: Kolinesteraz inhibitörleri hafif ve orta derecede kognitif yıkım gösteren Alzheimer hastalarında yararlı oldukları gösterilmiştir. Farklı kimyasal sınıfa ait ve farmakolojik özellikleri farklı 3 yeni kuşak AChE inhibitörü vardır: Donepezil (1996), galantamin (2000) selektif AchE inhibitörü, rivastigmin (1998),
-Bioaminerjik sisteme yönelik tedaviler (örn. Selegilin): Selegilin gerek monoaminooksidaz -β enzimini inhibe ederek, gerekse antioksidan özelliği nedeniyle yararlı olmaktadır. Antioksidan tedavi önerilmektedir (örn.Selegilin, E vitamin) .
-Tansiyon, diyabet, kolesterol ve homosistein normal sınırlarda tutulmalıdır.
ÖYKÜ: Çapa çocuk hematoloji servisinde yatan ve kanser tedavisi gören bir çocuğun panoya yazdıkları: Derdimi seviyorum, Biliyorumki derdimi verende beni seviyor, Seven sevdiğinin nazını ölçüyor, sevilen çekmesinde neylesin…HZ.Mevlana.
